Αποκατάσταση Παράκτιων και Θαλάσσιων τύπων Οικοτόπων της Οδηγίας 92/43 (ΕΟΚ)

H τελευταία ομιλία του φετινού «Προστασία της Φύσης Lab» με θέμα «Αποκατάσταση Παράκτιων και Θαλάσσιων τύπων Οικοτόπων της Οδηγίας 92/43 (ΕΟΚ)» πραγματοποιήθηκε στο Glyfada Golf Gardens, σε συνδιοργάνωση με τον Δήμο Γλυφάδας, στο πλαίσιο της εκδήλωσης για την ανακοίνωση των βραβεύσεων του Προγράμματος «Γαλάζια Σημαία».

Ο Δρόσος Κουτσούμπας, Κοσμήτορας της Σχολής Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ξεκίνησε τη συζήτηση παρουσιάζοντας τις μεγαλύτερες απειλές και συνέπειες από ανθρωπογενείς δραστηριότητες για τα οικοσυστήματα και τον βιόκοσμο της Μεσογείου, τονίζοντας την ανάγκη ουσιαστικών μέτρων και δράσεων.

Η αποκατάσταση των παράκτιων και θαλάσσιων οικοτόπων στη Μεσόγειο είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της υγείας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Η θάλασσά μας φιλοξενεί πάνω από 8.500 διαφορετικά είδη πανίδας και χλωρίδας, όμως αντιμετωπίζει σοβαρές απειλές όπως:

• η καταστροφή των οικοτόπων
• η ρύπανση
• η υπεραλίευση
• η εισαγωγή ξενικών ειδών
• η κλιματική αλλαγή

Για την αντιμετώπισή τους έχουν αναληφθεί σημαντικές προσπάθειες για την προστασία της βιοποικιλότητας όπως η δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, μία από τις οποίες είναι το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου, και η επέκταση του δικτύου Natura 2000, το οποίο πλέον περιλαμβάνει περισσότερες από 100 νέες περιοχές στην Ελλάδα. Οι δράσεις αυτές αποσκοπούν στην προστασία απειλούμενων ειδών, όπως η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta, ενώ ταυτόχρονα επικεντρώνονται στη μείωση των επιπτώσεων της ρύπανσης και της υποβάθμισης των οικοτόπων. Η αποτελεσματική διαχείριση απαιτεί συντονισμένες παρεμβάσεις για τον περιορισμό της ρύπανσης από πλαστικά και της υπεραλίευσης, καθώς και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, εξασφαλίζοντας τη μακροπρόθεσμη διατήρηση της μοναδικής θαλάσσιας βιοποικιλότητας της Μεσογείου.

Όπως ανέφερε: «Είναι η ώρα ΜΗΔΕΝ για τους ωκεανούς, είναι η ώρα της ανάληψης δράσεων για την αποτελεσματική προστασία της βιοποικιλότητας και την αποκατάσταση του θαλάσσιου περιβάλλοντος υπό το πρίσμα της βιώσιμης ανάπτυξης στη Μεσόγειο και στις Ελληνικές Θάλασσες».

Ο Στέλιος Κατσανεβάκης, Καθηγητής Θαλάσσιας Οικολογίας και Βιοποικιλότητας, Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, επισήμανε
ότι η υποβάθμιση των θαλάσσιων οικοτόπων είναι ένα εκτεταμένο και ανησυχητικό πρόβλημα, με την ΕΕ να αναφέρει ότι το 81% των οικοτόπων της βρίσκονται σε κακή οικολογική κατάσταση.

Οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν στην υποβάθμιση των θαλάσσιων οικοτόπων, όπως οι ύφαλοι, περιλαμβάνουν την κακή ποιότητα των νερών, την υπεραλίευση που οδηγεί σε υπερβόσκηση, και την κλιματική αλλαγή. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής επιδεινώνονται από την εισβολή θερμόφιλων ειδών, όπως δείχνει η περίπτωση της γειτονικής Λεβαντίνης. Οι ελληνικές θάλασσες αναμένεται να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερα προβλήματα στο μέλλον, αν δε ληφθούν άμεσα μέτρα.

Στη συνέχεια αναφέρθηκε στον νέο Κανονισμό Αποκατάστασης της Φύσης, ο οποίος απαιτεί την εκπόνηση εθνικών Σχεδίων Αποκατάστασης μέχρι το 2026, και ανέλυσε τα κύρια εμπόδια για την υλοποίηση δράσεων αποκατάστασης, όπως οι πολλαπλές ανθρώπινες δραστηριότητες.

Ο Δημήτρης Πουρσανίδης, Ερευνητής του Εργαστηρίου Τηλεπισκόπησης του ΙΤΕ Κρήτης, παρουσίασε τις τεχνολογικές εξελίξεις για την χαρτογράφηση θαλάσσιων οικοτόπων προτεραιότητας, όπως τα λιβάδια Ποσειδωνίας, που είναι προαπαιτούμενο του νέου Κανονισμού, καθώς και τον οδηγό αποκατάστασης λιβαδιών Ποσειδωνίας όπως σχεδιάστηκε από το Μεσογειακό Δίκτυο Ποσειδωνίας (Mediterranean Posidonia Network).

Η Οδηγία 92/43 της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτεί από τα κράτη μέλη να διατηρούν τους θαλάσσιους οικοτόπους σε καλή οικολογική κατάσταση, περιορίζοντας ή εξαλείφοντας τις ανθρωπογενείς πιέσεις που τους επιβαρύνουν. Η διαδικασία αυτή προϋποθέτει την ακριβή χαρτογράφηση της τρέχουσας κατάστασης των οικοτόπων, την εφαρμογή ενεργητικών μεθόδων αποκατάστασης, όπως είναι η φύτευση Ποσειδωνίας, και τη συστηματική παρακολούθηση της βιοποικιλότητας ώστε να διασφαλιστεί η μακροχρόνια σταθερότητα του οικοσυστήματος.

Παράλληλα, τόνισε τα σημαντικά ερωτήματα που εγείρονται σχετικά με το κόστος αποκατάστασης, όπως η νομιμότητα και η ιδιοκτησία του θαλάσσιου πυθμένα, οι απαιτούμενες άδειες καθώς και ο τρόπος εξασφάλισης σταθερών και διαφανών χρηματοδοτικών πόρων για τη μακροχρόνια υλοποίηση τέτοιων παρεμβάσεων.

Η στρατηγική ESG/CSR μπορεί να αποτελέσει σημαντική πηγή χρηματοδότησης, ωστόσο, είναι κρίσιμο να διασφαλιστεί η διαφάνεια των διαδικασιών και να αποφευχθεί το φαινόμενο του greenwashing, ώστε να επιτευχθεί πραγματική και βιώσιμη αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοτόπων.

Η Σοφία Ρεϊζοπούλου, Διευθύντρια Ερευνών, Δρ Θαλάσσιας Βιολογίας και Οικολογίας στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ, επισήμανε ότι ο νέος Κανονισμός θέτει δεσμευτικούς στόχους για την αποκατάσταση τουλάχιστον του 30% των θαλάσσιων οικοτόπων έως το 2030 και του 90% έως το 2050. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει διάφορες πρακτικές αποκατάστασης, όπως η μεταφύτευση θαλάσσιων φυτών, όπως η Zostera noltei, σε περιοχές όπως οι λιμνοθάλασσες.

Στη συνέχεια, παρουσίασε τη συμβολή των ευρωπαϊκών έργων LIFE για την προστασία των θαλάσσιων οικοτόπων. Όπως εξήγησε, τα έργα αυτά στοχεύουν στην ανασύσταση της βιοποικιλότητας, των αποθεμάτων ψαριών και στην αποθήκευση μπλε άνθρακα, ενισχύοντας τη φυσική ανάκαμψη των οικοτόπων. Η συμμετοχή των τοπικών ενδιαφερομένων μερών, όπως οι αλιευτικοί συνεταιρισμοί και οι φορείς διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, είναι καθοριστική για την επιτυχία των προγραμμάτων, καθώς η εκπαίδευση και η κατάρτισή τους διασφαλίζουν τη μακροπρόθεσμη διατήρηση των έργων αποκατάστασης. Η αποκατάσταση δεν αφορά μόνο την οικολογική αναγέννηση, αλλά φέρνει επίσης σημαντικά κοινωνικά και οικονομικά οφέλη, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας και ενισχύοντας τη γαλάζια οικονομία.

Τέλος, κατέληξε πως η επανόρθωση των παράκτιων οικοσυστημάτων είναι μια σημαντική στρατηγική για την ενίσχυση της οικολογικής ισορροπίας και την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της ΕΕ, ενώ παράλληλα προάγει την κοινωνική και οικονομική ευημερία.