Bodossaki Lectures on Demand
ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ

Η Ελληνική πολιτική σκηνή στον 20ό αιώνα

Νικολακόπουλος Ηλίας

2 Μαρτίου 2017

ΟΜΙΛΙΕΣ
EXIT FULL SCREEN VIDEO & SLIDES
ΔΙΑΡΚΕΙΑ 84:56 ΠΡΟΒΟΛΕΣ 3033
ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ /

Το σεμινάριο αυτό ανήκει στον κύκλο με τον γενικό τίτλο «Δώδεκα μαθήματα για τον ελληνικό 20ο αιώνα», που συνδιοργανώνουν τα Αρχεία Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) και το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ). Ο κύκλος αυτός συνεχίζει την παράδοση ανάλογων θεματικών σεμιναρίων που έγιναν τα δύο τελευταία χρόνια.

Η Ελληνική πολιτική σκηνή στον 20ο αιώνα
 
Η τριετία 1910-1912 σηματοδοτεί τη μετάβαση από τον πρώτο δικομματισμό, που είχε διαμορφωθεί στα τέλη το 19ου αιώνα, σε ένα νέο κομματικό  σύστημα, το οποίο φιλοδοξούσε να εκφράσει, εκτός των άλλων, ως πολιτικό αίτημα και την αντιπροσώπευση των κοινωνικών δυνάμεων. Η διαδικασία αυτή υποτάχθηκε όμως, κατά την πυκνή πολεμική δεκαετία που ακολούθησε, στη μείζονα πρόκληση της εθνικής ολοκλήρωσης και του Εθνικού Διχασμού που την συνόδευσε, ενώ η Μικρασιατική Καταστροφή και η ανταλλαγή πληθυσμών διαμόρφωσαν το νέο σταθεροποιημένο, στα εδαφικά όρια και την πληθυσμιακή του σύνθεση, ελληνικό κράτος.

Το αίτημα της αντιπροσώπευσης των κοινωνικών δυνάμεων άρχισε να προβάλει και πάλι επιτακτικά από τα μέσα της δεκαετίας του ’20. Η καθιέρωση το 1926 ενός αναλογικού εκλογικού συστήματος και η είσοδος στη Βουλή κομμάτων συγκροτημένων σε ταξική βάση (ΚΚΕ και Αγροτικό Κόμμα) εγκαινίασαν αυτήν την πορεία, η ολοκλήρωση της οποίας αποδείχτηκε όμως μακρόσυρτη και οδυνηρή. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου, ο Πόλεμος, η Κατοχή, η Εθνική Αντίσταση και ο Εμφύλιος, διαμόρφωσαν το δεύτερο μεγάλο πολιτικό ρήγμα, από το οποίο προέκυψαν ως παρατάξεις η Δεξιά, το Κέντρο και η Αριστερά.

Οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν από την έκβαση αυτών των συγκρούσεων λειτούργησαν όμως απαγορευτικά για την απρόσκοπτη εμπέδωση ενός αντιπροσωπευτικού κοινοβουλευτικού συστήματος. Το άρχον συγκρότημα εξουσίας και τα εξωθεσμικά του στηρίγματα είχαν μάθει και επέμεναν να θεωρούν ως οιονεί καταστροφή μια πραγματική εναλλαγή στην εξουσία. Μόνον μετά την πτώση της επτάχρονης στρατιωτικής δικτατορίας, το πολιτικό σύστημα μπόρεσε να διαβεί οριστικά το κατώφλι του εκδημοκρατισμού, αποδεχόμενο ότι η έκβαση του εκλογικού ανταγωνισμού οφείλει να αποτελεί τον μοναδικό καθοριστικό παράγοντα για τη διαμόρφωση της εκτελεστικής εξουσίας. Το φιλελεύθερο πρόταγμα να συνιστούν οι εκλογές τη «θεσμοποιημένη έκφραση της δημοκρατικής πάλης των τάξεων» γινόταν έτσι αποδεκτό, ίσως και γιατί το εκρηκτικό δυναμικό των ταξικών αντιθέσεων κατά τις προηγούμενες δεκαετίες είχε πλέον απομειωθεί.

Νικολακόπουλος Ηλίας Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Αθηνών

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος (1947-2022) γεννήθηκε στην Αθήνα. Ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές σπουδές του στα μαθηματικά στην Αθήνα και την Λωζάννη (1965-1969) και στη συνέχεια έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι (Diplome d’ Etudes Approfondies - Θεωρία Πιθανοτήτων - Univ. Paris 6). Από το 1975 έως το 1966 εργάστηκε στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, με ειδικότερο αντικείμενο την εκλογική κοινωνιολογία και τις εμπειρικές έρευνες πολιτικής κουλτούρας (αρχικά ως επιστημονικός συνεργάτης και από το 1988 ως Κύριος Ερευνητής). Το 1984 υποστήριξε στο Α.Π.Θ. (Τμήμα Νομικής) τη διδακτορική του διατριβή με θέμα Κόμματα και βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα 1946-1964. Από το 1986 έως το 2014 δίδαξε στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών (αρχικά ως Λέκτορας και από το 2003 ως Καθηγητής) και διετέλεσε επί 8 χρόνια υπεύθυνος του Μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών «Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία». Από το 1984  δημοσίευσε επτά αυτοτελή έργα (τα δύο σε συνεργασία με άλλους), είχε την επιμέλεια έξι συλλογικών τόμων, ενώ τα δημοσιευμένα άρθρα του σε θέματα εκλογικής κοινωνιολογίας και πολιτικής ιστορίας ξεπερνούν τα 40. Είχε κατά καιρούς συνεργαστεί σε ερευνητικά προγράμματα με το Centre d’ Etudes de la Vie Politique Francaise (CEVIPOF) στο Παρίσι, με το CIS (Centro de Investigaciones Sociologicas) στην Μαδρίτη, καθώς και με τα Πανεπιστήμια Βουδαπέστης και Μαδρίτης (Universita Autonoma). Ήταν Πρόεδρος των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ).

- Gunnar Hering, Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα 1821-1936, τόμοι Α’-Β’, Μορφωτικό ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2006

- Jean Meynaud, Οι Πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα 1946-1965, επανέκδοση Σαββάλας, Αθήνα 2002

- Ηλίας Νικολακόπουλος, Η καχεκτική δημοκρατία. Κόμματα και εκλογές 1946-1967, Πατάκης, Αθήνα 2001

- Σωτήρης Ριζάς, Παρατάξεις και κόμματα στη μεταπολεμική Ελλάδα, Εστία, Αθήνα 2016

- Γρηγόρης Δαφνής, Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα 1821-1961, Γαλαξίας, Αθήνα 1961.

Σχετικές ομιλίες