Εικόνες πολέμου και πόλεμοι των εικόνων. Αποτίμηση των μορφών και των λειτουργιών της επίσημης και ιδιωτικής φωτογραφίας κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Ελλάδας

Η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς διοργάνωσε διεθνή ημερίδα με τίτλο «Με το βλέμμα του κατακτητή: η Αθήνα στις φωτογραφίες των Γερμανών στρατιωτών» σε συνεργασία με το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού την Παρασκευή 12 Απρίλιου 2019, στο Μουσείο Ακρόπολης.

Διακεκριμένοι ερευνητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό επιχείρησαν να αναδείξουν πτυχές ενός μέχρι πρόσφατα εντελώς άγνωστου υλικού που είναι οι επαγγελματικές και ερασιτεχνικές φωτογραφίες των Γερμανών στρατιωτών την περίοδο της Κατοχής. Οι ανακοινώσεις εστίασαν στον ρόλο της προπαγάνδας, στον έλεγχο της δημιουργίας δημόσιων και ιδιωτικών εικόνων, στη συμβολή του υλικού αυτού στην ιστορική έρευνα και κατ’ επέκταση στη διαμόρφωση της συλλογικής ιστορικής μνήμης.

Η διεθνής ημερίδα πραγματοποιήθηκε ως παράλληλη εκδήλωση της έκθεσης της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς με θέμα «Με το βλέμμα του κατακτητή: η Αθήνα της Κατοχής στη φωτογραφική συλλογή του Βύρωνα Μήτου», στο Φετιχιέ Τζαμί, αρχαιολογικός χώρος Ρωμαϊκής Αγοράς (έως 30 Ιουνίου 2019).

Κύρια ομιλία

Rolf Sachsse, Ομότιμος Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Καλών Τεχνών Saar, Saarbruecken
Εικόνες πολέμου και πόλεμοι των εικόνων
Aποτίμηση των μορφών και των λειτουργιών της επίσημης και ιδιωτικής φωτογραφίας κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Ελλάδας

Κατά διάρκεια των τεσσάρων χρόνων της Κατοχής της Ελλάδας, Γερμανοί στρατιώτες χρησιμοποίησαν τις φωτογραφικές μηχανές τους προκειμένου να διατηρήσουν μνήμες από την παραμονή τους στη χώρα.

Καλά εκπαιδευμένοι, τόσο στην προπαγάνδα –έχοντας συσσωρεύσει προκαταλήψεις για τον ελληνικό πληθυσμό και τη σχέση του με την ελληνική αρχαιότητα– όσο και στην ερασιτεχνική φωτογραφία, οι στρατιώτες αυτοί τράβηξαν χιλιάδες φωτογραφίες που έρχονται στο φως τις τελευταίες δύο δεκαετίες, περισσότερο σε φωτογραφικά λευκώματα από κληρονομιές που πωλούνται σε υπαίθριες αγορές ή δημοπρασίες.

Η συλλογή του Βύρωνα Μήτου δεν διαφέρει από το γενικό αυτό σχήμα. Οι στρατιώτες συνοδεύονταν από τις Μονάδες Προπαγάνδας και τους φωτοδημοσιογράφους τους. Μία μικρή ομάδα φωτογράφων επιχείρησε να χρησιμοποιήσει τον χρόνο της στην Ελλάδα για χάρη της τέχνης. Κοιτώντας κανείς τα αποτελέσματα δεν είναι παρά απογοητευτικά. Οι ερασιτέχνες φωτογράφισαν τους βρόμικους δρόμους και τα αγροτικά σπίτια, καθώς και στερεότυπες όψεις των κύριων δρόμων και κτηρίων της Αθήνας. Οι φωτογράφοι της προπαγάνδας, από την άλλη, επικεντρώθηκαν στην αποτύπωση του στρατιωτικού προσωπικού σε σκηνές νίκης και δόξας, ειδικά μπροστά από αρχαιοελληνικούς ναούς. Η παρουσίαση θα επικεντρωθεί στη διαφορά μεταξύ των υψηλών προσδοκιών και των χαμηλής ποιότητας αποτελεσμάτων.

Αλλά αυτό που αποδεικνύουν αυτές οι φωτογραφίες, μέσα στην εμφανώς κακή τους ποιότητα, είναι η διαφορά ανάμεσα στα στερεότυπα κάτω από τα οποία οι κατακτητές έφτασαν στην Ελλάδα και τις προσδοκίες που έχουμε από τα ενθυμήματά τους. Όλοι αυτοί οι στρατιώτες ήταν καλά εκπαιδευμένοι να αποστρέφουν το βλέμμα μακριά από τις συνθήκες που επέβαλλαν στον ελληνικό λαό και δεν ήταν σε θέση να δουν τις ομορφιές των τόπων που επισκέπτονταν. Το χάσμα ανάμεσα στις φιλοδοξίες που δημιουργούσε η γερμανική εκπαίδευση με την έμφαση στην αρχαία σοφία και την υπεροψία του γερμανικού στρατιωτικού προσωπικού θα είναι η κύρια γραμμή που θα ακολουθηθεί σε αυτή την παρουσίαση, η οποία στοχεύει να δημιουργήσει ένα πεδίο συζήτησης για την αισθητική διάσταση του υλικού της έκθεσης.

(Σημείωμα του ομιλητή)