Το ’21 στην ανώνυμη και στην επώνυμη ποίηση

Στα χρόνια της Επανάστασης τα δημοτικά τραγούδια αλλάζουν αρκετά. Ο λαϊκός τραγουδιστής συνεχίζει να δοξάζει τα άθλα παλικαριών ή τον ηρωικό θάνατό τους (όπως του Διάκου ή του Καραϊσκάκη), τώρα πλέον όμως η θεματολογία του διευρύνεται. Έτσι, εξιστορεί και πολιορκίες πόλεων, από Έλληνες ή Τούρκους (του Αναπλιού λόγου χάρη, της Τρίπολης, και φυσικά του Μεσολογγίου), καθώς και συγκεκριμένες μάχες, όπως στα Δερβενάκια ή στο μοναστήρι του Διρού, στη Μάνη.

Διαφοροποίηση παρατηρείται και στο λεξιλόγιο των τραγουδιών. Χρησιμοποιείται πια η λέξη πατρίδα, που δεν τη συναντούμε στα κλέφτικα, ενώ όλο και πιο συχνά εμφανίζεται το εθνώνυμο Έλληνας. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι τόσο στα κλέφτικα όσο και στα τραγούδια της Επανάστασης, είναι εξαιρετικά σπάνιες οι αναφορές στην αρχαιοελληνική ιστορία ή μυθολογία. Αντίθετα, αναφορές αυτού του περιεχομένου είναι συχνές στα τραγούδια που συνέθεσε ο ημιεγγράμματος Τσοπανάκος, από τη Δημητσάνα, που συνόδευε στα βουνά τους πολεμιστές και τραγουδούσε την ανδρεία τους.

Για την ανάδειξη του Αγώνα από την επώνυμη ποίηση διαθέτουμε ήδη τρεις πολυσέλιδες ανθολογίες. Στη σκιά του απαράμιλλου Σολωμού, η προσωπική ποίηση δύο αιώνων καλύπτει όλη την γκάμα, από τον δοξαστικό τόνο, στην καθαρεύουσα ή τη δημοτική, έως το κριτικό πνεύμα αλλά και τη ματιά της απογοήτευσης που προκαλεί διάψευση των υψηλών προσδοκιών.