Bodossaki Lectures on Demand
ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ

The early steps of conservation in Greece

Δελή Μαρία, Μωραΐτου Γεωργιάννα, Παπαδοπούλου Ευτυχία, Μαλλούχου-Tufano Φανή

10 Οκτωβρίου 2023

ΟΜΙΛΙΕΣ
EXIT FULL SCREEN VIDEO & SLIDES
ΔΙΑΡΚΕΙΑ 00:50:23 ΠΡΟΒΟΛΕΣ 75
ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ /

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ
Ιστορία της συντήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς

Η Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού σε συνεργασία με το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, διοργάνωσε Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο στις 9 και 10 Οκτωβρίου 2023 με τίτλο: "Ιστορία της συντήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς: από τα πρώτα επιστημονικά εργαστήρια στα παγκόσμια κέντρα συντήρησης".

Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Ημερών Συντήρησης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2023 και εντάχθηκε στη θεματική ενότητα «Αφιέρωμα σε έναν συντηρητή: αυτοί που διαμόρφωσαν τη Συντήρηση».

Πρόκειται για την υλοποίηση μιας πρωτότυπης ιδέας της Δρ. Γεωργιάννας Μωραΐτου, προϊσταμένης του Τμήματος Συντήρησης, Φυσικών - Χημικών Ερευνών & Αρχαιομετρίας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Δρ. Uwe Peltz, συντηρητή στο Prussian Cultural Heritage Foundation - National Museums in Berlin.

Η έναρξη του Συνεδρίου πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 9 Οκτωβρίου στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο με το χαιρετισμό της Γενικής Διευθύντριας του, Άννας-Βασιλικής Καραπαναγιώτη, και την κεντρική ομιλία της Προϊσταμένης της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων & Νεωτέρων Μνημείων, Μαρίας Μερτζάνη. Την επομένη 10 Οκτωβρίου διεξήχθη η κυρίως συνάντηση στο αμφιθέατρο «Δημήτριος Παντερμαλής» του Μουσείου της Ακρόπολης.

Στο Συνέδριο, που διεξήχθη στην Αγγλική γλώσσα, συμμετείχαν προσκεκλημένοι εισηγητές-εκπρόσωποι μουσείων, ινστιτούτων και πανεπιστημίων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Παρουσιάστηκε η ιστορία των ακόλουθων φορέων: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Le Louvre, The Metropolitan, Berlin Museums, National Museum of Denmark, Musei Vaticani, Harvard Fog Art Museum, Boston Museum of Fine Arts, Αρχαιολογικό Μουσείο Ιstambul, Institut Royal du Patrimoine Artistique, Instituto Centrale di Restauro, Grand Egyptian Museum.

Το Συνέδριο διαρθρώθηκε σε τέσσερα μέρη: Στο πρώτο μέρος παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα των πρόσφατων ερευνών σχετικά με την πορεία της επιστημονικής Συντήρησης στην Ελλάδα, έτσι όπως αυτή διαφαίνεται μέσα από τη μελέτη των ιστορικών πηγών. Το δεύτερο και το τρίτο μέρος περιλάμβαναν ομιλίες σχετικές με την εξέλιξη της Συντήρησης και τις δραστηριότητες των εργαστηρίων επιστημονικής συντήρησης σε διεθνές επίπεδο. Τέλος, στο τέταρτο μέρος της ημερίδας αναπτύχθηκαν ζητήματα που αφορούσαν τη θεωρία της Συντήρησης σε άμεσο συσχετισμό με τις τρέχουσες εξελίξεις στο πεδίο και με τα μάτια στο «μέλλον του παρελθόντος μας».

Πρόκειται για ένα επιστημονικό γεγονός που για πρώτη φορά διοργανώθηκε στην Ελλάδα με τη δημιουργική συμβολή έγκριτων επιστημόνων και φορέων, σε μια «γιορτή» για τη Συντήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

 

SCIENTIFIC EVENT
History of Cultural Heritage Conservation

The Directorate of Conservation of Ancient and Modern Monuments of the Hellenic Ministry of Culture, in collaboration with the National Archaeological Museum, organized an International Scientific Conference on October 9 and 10, 2023 titled: “History of Cultural Heritage Conservation: From the First Scientific Laboratories to the World Conservation Centres”.

The Conference was held in the context of the European Heritage Conservation Days 2023 and was part of the thematic section "Tribute to a conservator: those who shaped Conservation".

It is the implementation of an original idea of Dr. Georgianna Moraitou, head of the Department of Conservation, Physical -Chemical Research & Archaeometry of the National Archaeological Museum at Athens and Dr. Uwe Peltz, conservator at the Prussian Cultural Heritage Foundation - National Museums in Berlin.

The opening of the Conference took place on Monday, October 9 at the National Archaeological Museum with the salutation of its Director General, Dr Anna-Vasiliki Karapanagiotis, and the keynote speech of the Head of the Directorate of Conservation of Ancient & Modern Monuments, Mrs Maria Mertzani.

The next day, October 10, the main Conference was held at the "Dimitrios Pandermalis" amphitheater of the Acropolis Museum. The Conference, conducted in English, was attended by invited lecturers-representatives of museums, institutes and universities in Greece and abroad. The institutions presented were: Athens National Archaeological Museum, Athens Byzantine and Christian Museum, Le Louvre, The Metropolitan, Berlin Museums, National Museum of Denmark, Musei Vaticani, Harvard Fog Art Museum, Boston Museum of Fine Arts, Istanbul Archaeological Museum, Institut Royal du Patrimoine Artistique, Instituto Centrale di Restauro, Grand Egyptian Museum.

The Conference was structured in four parts: In the first part, the results of recent research on the course of scientific Conservation in Greece, as seen through the study of historical sources, were presented. The second and third part included speeches related to the evolution of Conservation and the activities of scientific conservation laboratories at an international level. Finally, in the fourth part of the conference, issues related to Conservation theory were developed in direct correlation with current developments in the field and with eyes on the "future of our past".

It was a scientific event that was organized for the first time in Greece with the creative contribution of reputable scientists and institutions, in a "celebration" for the Conservation of cultural heritage.

Δελή Μαρία Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων, Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων, Υπουργείο Πολιτισμού

Η Δρ. Μαρία Δελή σπούδασε Συντήρηση Κληρονομιάς [BSc(Hons)-2001] στο Πανεπιστήμιο Bournemouth στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της στη Συντήρηση Αρχιτεκτονικών Υλικών στο ίδιο Πανεπιστήμιο το 2005 και έλαβε το διδακτορικό της στην Ιστορία της Συντήρησης από το Πολυτεχνείο Κρήτης- Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών το 2019. Η εκπαίδευσή της με επίκεντρο την αρχαιολογική συντήρηση πραγματοποιήθηκε στην Ακρόπολη στην Αθήνα, Ελλάδα. Εργάζεται ως συντηρήτρια αρχαιοτήτων από το 2002, έχοντας ασκήσει επί τόπου συντήρηση αρχιτεκτονικών καταλοίπων και κινητών αντικειμένων στη θέση της Κνωσού στην Κρήτη –μεταξύ άλλων, και συντήρηση σε μουσειακό περιβάλλον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου στην Κρήτη. Από το 2018 εργάζεται στη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων (ΔΣΑΜΜ) στην Αθήνα. Μοιράζεται τις επαγγελματικές της γνώσεις και την εμπειρία της στη συντήρηση, συνεργαζόμενη με ακαδημαϊκά ιδρύματα, δίνοντας διαλέξεις και διοργανώνοντας εργαστήρια. Έχει παρακολουθήσει και συμμετάσχει σε εθνικά και διεθνή συνέδρια για τη Συντήρηση, την Αρχαιολογία, την Ιστορία της Συντήρησης και τη Διαχείριση Κληρονομιάς και έχει δημοσιεύσει πρωτότυπο υλικό από τις προσωπικές της ακαδημαϊκές έρευνες. Τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στην ιστορία της συντήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς.

 

MARIA DELI
Directorate for the Conservation of Ancient and Modern Monuments, Hellenic Ministry of Culture

Dr Maria Deli studied Heritage Conservation [BSc(Hons)-2001] at Bournemouth University in the U.K. She completed her MSc in Architectural Materials Conservation at the same University in 2005 and received her PhD on the History of Conservation from the Technical University of Crete-School of Architectural Engineering in 2019. Her archaeological conservation-focused training was conducted at the Acropolis in Athens, Greece. She has been working as an archaeological conservator since 2002, having practiced in situ conservation on architectural remains and movable artefacts at the site of Knossos in Crete –among others, and conservation in a museum environment at the Heraklion Archaeological Museum in Crete. Since 2018 she has been working at the Directorate for the Conservation of Ancient and Modern Monuments (DCAMM) in Athens. She shares her professional knowledge and experience in conservation by collaborating with academic institutions, giving lectures and organizing workshops. She has attended and participated in national and international conferences on Conservation, Archaeology, the History of Conservation and Heritage Management and has published original material from her personal academic researches. Her scientific interests focus on the history of cultural heritage conservation.

Μωραΐτου Γεωργιάννα Δρ. Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων - Προϊσταμένη Τμήματος Συντήρησης, Φυσικών, Χημικών Ερευνών & Αρχαιομετρίας, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Η Δρ Μωραΐτου Γεωργιάννα είναι Προϊσταμένη του Τμήματος Συντήρησης, Φυσικών-Χημικών Ερευνών & Αρχαιομετρίας στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Σπούδασε στο Panthėon Sorbonne – Paris I (1976-1979) Histoire option Archėologie (DEUG) και απέκτησε το Certificat Pratique de Maitrise Sciences Techniques (CP1-CP2). Συνέχισε τις σπουδές της στη Συντήρηση Αρχαιολογικών Υλικών και Επιστήμη Υλικών στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (τώρα UCL) (BSc 1983). Από το 1983 εργάζεται στο Υπουργείο Πολιτισμού σε διάφορα μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους. Έχει διδάξει συντήρηση στο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα της Αθήνας (ΤΕΙ) στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του. Το 2014 ολοκλήρωσε τη διδακτορική της διατριβή στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Είναι επισκέπτρια καθηγήτρια στο μεταπτυχιακό του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Συνολικά είναι συγγραφέας και συν-συγγραφέας 67 εργασιών και μονογραφιών σε θέματα συντήρησης, αρχαίας τεχνολογίας και επιστημονικής ανάλυσης. Τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά της είναι η τεχνολογία μεγάλης κλίμακας αρχαίων χάλκινων αγαλμάτων και η Ιστορία της Συντήρησης.

 

Georgianna Moraitou
Athens National Archaeological Museum

Dr Moraitou Georgianna is the Head of Conservation, Physical-Chemical Research & Archaeometry Department at the National Archaeological Museum at Athens. She studied at the Panthėon Sorbonne – Paris I (1976-1979) Histoire option Archėologie (DEUG) and obtained the Certificat Pratique de Maitrise Sciences Techniques (CP1-CP2). She continued her studies in the Conservation of Archaeological Materials and Material Science at the Institute of Archaeology, London University (now UCL) (BSc 1983). Since 1983 she works at the Hellenic Ministry of Culture in different museums and archaeological sites. She tought conservation at the Technological Institute of Athens in its first years of operation. In 2014 she completed her PhD at the Technical University of Athens. She presents lectures on conservation at the post graduate curriculum of the University of West Attica. Overall she is the author and coauthor of 67 papers and monographs in conservation, ancient technology and scientific analysis. Her special interests are the technology of large scale ancient bronze statuary and the History of Conservation.

Παπαδοπούλου Ευτυχία Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο

Η Ευτυχία Παπαδοπούλου είναι απόφοιτος του Τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης (BSc) και κάτοχος MSc στην «Αρχιτεκτονική και Στατική Αποκατάσταση Ιστορικών Κτιρίων και Συνόλων» από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Τμήμα Πολιτικού Μηχανικού. Εργάστηκε ως Συντηρήτρια-Αποκαταστάτρια τοιχογραφιών και γύψινων ελληνιστικών, ρωμαϊκών, παλαιοχριστιανικών, βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων στο Υπουργείο Πολιτισμού από το 1990 έως το 2003 και ως προϊσταμένη του Γραφείου Τεκμηρίωσης του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών. Από το 2003 έως το 2008 στον τομέα της τεκμηρίωσης και της ψηφιοποίησης, επικεντρώθηκε στη μελέτη του ιστορικού αρχείου συντήρησης. Εργάστηκε ως Λέκτορας στο Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης (ΤΕΙ Αθήνας) από το 1997 έως το 2002 (εργαστήρια τοιχογραφιών, αγιογραφίες/πίνακες, πίνακες σε καμβά). Είναι μέλος εθνικών επιτροπών και επαγγελματικών οργανώσεων με μακρόχρονη εμπειρία στον τομέα της νομοθεσίας Συντήρησης-Αποκατάστασης. Από το 2004 κατέχει επιχείρηση συντήρησης-αποκατάστασης (ανάδοχος), αναλαμβάνοντας την επίβλεψη έργων σε τοιχογραφίες και επιχρίσματα, ξύλινα τεχνουργήματα, πίνακες σε καμβά, αγιογραφίες, βιβλία και χαρτί.

 

Eftychia PAPADOPOULOU
Athens Byzantine and Christian Museum

Eftychia Papadopoulou is a graduate of Antiquities and Works of Art Conservation (BSc) and she holds a MSc in «Architectural and Structural Restoration of Historic Buildings and Ensembles» from University of West Attica, Dpt. of Civil Engineering. She worked as a Conservator-Restorer of wall paintings and plasters on Hellenistic, Roman, Early Christian, Byzantine and Post-Byzantine monuments at the Hellenic Ministry of Culture from 1990 to 2003 and as a head of Documentation Office of Byzantine and Christian Museum of Athens from 2003 to 2008 in the field of documentation and digitization, focused to the study of the historic conservation archive. She worked as a Lecturer at the Department of Conservation of Antiquities and Works of Art (TEI of Athens) from 1997 to 2002 (laboratories of wall-paintings, icons/panel paintings, paintings on canvas). She is a member of national committees and professional organizations with long experience in the field of Conservation-Restoration legislation. Since 2004 she holds a conservation-restoration enterprise (contractor), undertaking and supervising projects on wall-paintings and plasters, wooden artefacts, paintings on canvas, icons/panel paintings, books and paper.

Μαλλούχου-Tufano Φανή Αναπληρώτρια Πρόεδρος της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ) - Αναπληρωματικό Μέλος Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) του Υπουργείου Πολιτισμού

Αρχαιολόγος (1972) και Δρ. Φιλοσοφίας (1997) του Πανεπιστημίου Αθηνών, εξειδικευμένη στην αναστήλωση μνημείων στο International Centre for the Study of the Preservation and the Restoration of Cultural Property (ICCROM) της Ρώμης και στη Scuola di Perfezionamento per lo Studio ed il Restauro dei Monumenti (Σχολή Εξειδίκευσης στην Σπουδή και Αποκατάσταση Μνημείων) της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πανεπιστημίου La Sapienza της Ρώμης (1975). Μέλος του Τεχνικού Γραφείου των αναστηλωτικών έργων Ακροπόλεως (1976-2000) του Υπουργείου Πολιτισμού. Προϊσταμένη του Τομέα Τεκμηρίωσης της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (2000-2008). Από το 2008 έως το 2016 Καθηγήτρια της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πολυτεχνείου Κρήτης, όπου δίδασκε τα ακόλουθα γνωστικά αντικείμενα: Ιστορία, Θεωρία, Κριτική Αποκατάστασης Μνημείων, Προστασία και Ανάδειξη Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων, Επανάχρηση Ιστορικών Κτηρίων, Ειδικά Θέματα Ιστορίας Αρχιτεκτονικής και Τέχνης.

.Αναπληρώτρια Πρόεδρος της Επιτροπής Συντηρήσεως των Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ) από το 2016 και Aναπληρωματικό Mέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού από το 2015. Πρόεδρος της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος (2020-2023). Μέλος επίσης πολλών επιστημονικών και κοινωνικών φορέων, ελληνικών και διεθνών, που έχουν ως σκοπό την προστασία, διάσωση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς: της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, της Εταιρείας για την Επιστημονική Προώθηση της Αποκατάστασης Μνημείων (ΕΤΕΠΑΜ), της Associazione per il Restauro dei Monumenti (ARCo), Αντιπρόεδρος της Ένωσης Φίλων Ακροπόλεως.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας της τύχαινε συνεχώς διακρίσεων και βραβεύσεων, ελληνικών και διεθνών. Ενδεικτικά αναφέρονται: 1998: Υποτροφία Ερευνητή Υψηλού Επιπέδου (Bourse de chercheur de haut niveau) του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας, Έρευνας και Τεχνολογίας (Ministère de l’Éducation Nationale, de la Recherche et de la Technologie) της Γαλλίας, 1999: Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για τη μονογραφία της «Η αναστήλωση των Αρχαίων Μνημείων στη Νεώτερη Ελλαδα (1834-1939)» , 2008-2013: Μέλος της Επιτροπής Κρίσεως και Απονομής των Βραβείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Europa Nostra για την Πολιτιστική Κληρονομιά (European Union Prize for Cultural Heritage/Europa Nostra Awards), 2014-2017: Εκλεγμένη Πρόεδρος της ίδιας ως άνω επιτροπής. 2009, Επικεφαλής Ομάδας Εμπειρογνωμόνων προσκεκλημένης από το Υπουργείο Πολιτισμού του Ιράν για γνωμοδότηση σχετικά με τη συντήρηση μνημείων Σασσανιδικής περιόδου στους αρχαιολογικούς χώρους της Bishampur και Fizurabat, 2014-2015: Μέλος Ομάδας Εργασίας Εμπειρογνωμόνων για την Πολιτιστική Κληρονομιά (Experts Working Group for Cultural Heritage) της Γενικής Διεύθυνσης για την Έρευνα και την Καινοτομία(General Directorate of Research and Innovation) της Εύρωπαίκής Ένωσης, στο πλαίσιο του Προγράμματος Horizon 2020, 2015-2018: Μέλος του Συμβουλίου (Council) της Europa Nostra.

Το επιστημονικό, ερευνητικό της έργο καλύπτει τα θέματα της ιστορίας, θεωρίας και κριτικής της αποκατάστασης και συντήρησης μνημείων, της προστασίας και ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, και, ειδικότερα, της τύχης των αρχαίων μνημείων στην Ελλάδα μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους. Το δημοσιευμένο έργο της συνίσταται σε 5 βιβλία, πάνω από 90 άρθρα σε συλλογικά επιστημονικά έργα και επιστημονικά περιοδικά (με κριτές), σε άρθρα ποικίλου περιεχομένου (σε περιοδικό και ημερήσιο τύπο, ενημερωτικά δελτία, χρονικά ανασκαφών κλπ), σε μεταφράσεις επιστημονικών άρθρων και βιβλίων, ενώ έχει επιστημονικά επιμεληθεί 12 βιβλία και δύο σειρές περιοδικών. Έχει συμμετάσχει, μετά από πρόσκληση, με ανακοίνωση σε πάνω από 25 διεθνή συνέδρια και δώσει διαλέξεις σε πάνω από 45 επιστημονικά ιδρύματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Σχετικές ομιλίες