Bodossaki Lectures on Demand
ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ

Ζωή και τέχνη στα χρόνια των Παλαιολόγων: Ναοί, μονές και παρεκκλήσια στις επαρχίες

Αρβανιτόπουλος Σταύρος

8 Ιανουαρίου 2020

ΟΜΙΛΙΕΣ
EXIT FULL SCREEN VIDEO & SLIDES
ΔΙΑΡΚΕΙΑ 02:34:20 ΠΡΟΒΟΛΕΣ 893
ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ /

Η βίαιη διάσπαση της ενότητας της αυτοκρατορίας μετά το 1204 οδήγησε στην ίδρυση τριών βυζαντινών και πλειάδας λατινικών κρατών και κρατιδίων, αλλά και στην εδραίωση των σλαβικών βασιλείων, τα οποία είχαν ιδρυθεί αμέσως πριν από τη μοιραία Δ' Σταυροφορία. Η ανάγκη για προβολή της ισχύος, η επιδίωξη αναγνώρισης της νομιμότητας, η επιθυμία συμμετοχής στο κλέος της απωλεσθείσας αυτοκρατορίας οδήγησαν στην έξαρση της οικοδομικής δραστηριότητας στις έδρες των κατά τόπους ηγεμόνων, με πιο χαρακτηριστικές τις περιπτώσεις των δεσποτών της Άρτας, των διοικητών του Μυστρά και των κράληδων της Σερβίας. Τυπολογικώς συνεχίζεται η παράδοση των προηγουμένων αιώνων, με κυρίαρχες τις παραλλαγές του σταυροειδούς εγγεγραμμένου και της βασιλικής, αλλά και τα ύστερα παραδείγματα οκταγωνικών. Ο πραγματικά νέος τύπος της υστεροβυζαντινής περιόδου είναι εκείνος του σταυρεπιστέγου, με τρεις παραλλαγές, πολυάριθμα παραδείγματα και μεγάλη διάδοση κυρίως (αλλά όχι αποκλειστικώς) στο νότιο ελλαδικό χώρο. Το ολοένα αυξανόμενο φαινόμενο της προσθήκης ποικίλων προσκτισμάτων (παρεκκλησίων, ταφικών χώρων, στοών, κωδωνοστασίων, κλιμακοστασίων) στον κυρίως ναό που επισημαίνεται στην πρωτεύουσα, παρατηρείται και στην περιφέρεια (υπό βυζαντινή ή άλλη διοίκηση), καθιστάμενο εκ των κυρίαρχων χαρακτηριστικών της εποχής των Παλαιολόγων. Ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα είναι η μορφολογική εξέλιξη των ναών της περιόδου, καθώς ενισχύεται η ήδη από τις προηγούμενες δεκαετίες διαφαινόμενη τάση της πλούσιας διακόσμησης (ενίοτε στα όρια της υπερβολής) με κεραμοπλαστικά ή λίθινα κοσμήματα, του χρωματικού εμπλουτισμού και της διαφοροποίησης της υφής, με την προσθήκη εφυαλωμένων πλακιδίων, φιαλοστομίων, πινακίων, εγχρώμων λίθων, αναγλύφων. Εξ άλλου, συχνά απαντώνται επιδράσεις της ρωμανικής και της γοτθικής μορφολογίας ή και η χρήση αυτούσιων γλυπτών ή επί μέρους στοιχείων σε κυμαινόμενο ποσοστό.

Αρβανιτόπουλος Σταύρος Δρ. Βυζαντινής Αρχαιολογίας

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1970. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Birmingham (Master of Arts, Byzantine Studies). Είναι Διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δίδαξε Ιστορία και Ιστορία της Τέχνης στο ιδιωτικό εκπαιδευτήριο “Θετική Αγωγή-Αποστολοπούλου”, Ιστορία Πολιτισμού στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Βυζαντινή Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου (Π.Δ. 407/80). Διδάσκει Αρχιτεκτονική της βυζαντινής περιόδου στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα του Ινστιτούτου Βυζαντινού Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Συμμετέσχε σε ερευνητικά προγράμματα του Πανεπιστημίου Αθηνών και της 1ης Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων. Εργάστηκε στο Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων ως επιμελητής κειμένων, στο Μουσείο Μπενάκη ως μέλος της ομάδας επεξεργασίας της Συλλογής Ε. Φινόπουλου και στην εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία ως μέλος της ομάδας τεκμηρίωσης και δημιουργίας λημμάτων του αρχείου της. Από το 2007 ως το 2012 κατείχε τις θέσεις του γενικού επιμελητή και του υπεύθυνου προσωπικού του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών – Ιδρύματος Βούρου-Ευταξία. Από το 1993 έχει αναλάβει την ξενάγηση μαθητών, φοιτητών (Ελλήνων και ξένων), αρχαιολόγων, αρχιτεκτόνων, αρχαιοφίλων σε μουσεία και μνημεία της Ελλάδας, της Κωνσταντινουπόλεως, της Ιταλίας, των Βαλκανίων, της Τουρκίας και της Αιγύπτου και έχει πραγματοποιήσει πολυάριθμες διαλέξεις και κύκλους μαθημάτων για τη βυζαντινή, μεταβυζαντινή, οθωμανική και νεώτερη τέχνη και αρχιτεκτονική και για τον καθημερινό βίο στην ύστερη αρχαιότητα και το Βυζάντιο. Έχει λάβει μέρος με ανακοινώσεις σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια. Έχει δημοσιεύσει μονογραφίες, μελέτες και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και τιμητικούς τόμους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Σχετικές ομιλίες