Bodossaki Lectures on Demand
ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ

Μνημεία του λόγου ή άυλη κληρονομιά; Η ιστορία και οι συνέπειες μιας παραπλανητικής διάκρισης, στην Ελλάδα και αλλού

Herzfeld Michael, Χανδακά Σοφία, Μαγγίνης Γιώργης

19 Μαρτίου 2024

ΟΜΙΛΙΕΣ
EXIT FULL SCREEN VIDEO & SLIDES
ΔΙΑΡΚΕΙΑ 01:17:16 ΠΡΟΒΟΛΕΣ 362
ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ /

Το Μουσείο Μπενάκη, θέλοντας να αποτίσει φόρο τιμής στον επί σειρά ετών διευθυντή του Άγγελο Δεληβορριά, ο οποίος οραματίστηκε και υλοποίησε τη σημερινή δορυφορική του ανάπτυξη, αποφάσισε να οργανώνει, κάθε Μάρτιο, την Ετήσια Ομιλία «Άγγελος Δεληβορριάς», με ομιλητές οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε ένα από τα πολλά γνωστικά πεδία που ενδιέφεραν τον τιμώμενο.

Την εφετινή ομιλία έδωσε ο Ομότιμος Καθηγητής των Κοινωνικών Σπουδών στην Έδρα Ε.Ε. Μόνραντ στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, Michael Herzfeld, με θέμα «Μνημεία του λόγου ή άϋλη κληρονομιά; Η ιστορία και οι συνέπειες μιας παραπλανητικής διάκρισης, στην Ελλάδα και αλλού». Η εκδήλωση έλαβε χώρα στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού.

Με τη φράση «μνημεία του λόγου», ο Νικόλαος Πολίτης συνέδεσε οριστικά την επιστημονική Λαογραφία με την ήδη κυριαρχούσα επιστήμη της Αρχαιολογίας στη διαμόρφωση της νεοελληνικής ταυτότητας. Ενώ ο Πολίτης και οι αλλεπάλληλοι πνευματικοί διάδοχοί του δε διέθεταν τα οικονομικά μέσα και την πολιτική υποστήριξη που σε σύντομο χρονικό διάστημα εφόπλισαν την Αρχαιολογία με τη δική της κρατικού επιπέδου Υπηρεσία, η πρόκληση που κρυβόταν μέσα στο πρότυπο των Μνημείων του Λόγου εξακολουθεί να επηρεάζει τις μορφές και τις διεκδικήσεις του εθνικού ανήκειν στην Ελλάδα. Από τη μια μεριά, η υιοθέτηση της παραπλανητικής αντιπαράθεσης υλικού/άυλου πολιτισμού, που παγκοσμιοποιήθηκε από την ΟΥΝΕΣΚΟ και έγινε δεκτή με σχετικό ενθουσιασμό στην Ελλάδα, διαιώνισε την αρχαιολογική αντίληψη της εθνικής ταυτότητας. Από την άλλη, ωστόσο, η ίδια αντίληψη, συχνά με τη μορφή της άμυνας των τοπικών παραδόσεων, ενθάρρυνε ορισμένες κοινωνικές τάξεις και πολιτισμικές ομάδες, που το επίσημο κράτος θεωρούσε αντίθετες με τα ιδεώση του, να αντιδρούνε με εκδηλώσεις «ανατρεπτικού αρχαϊσμού». Η αντίδραση αυτή ξεσκέπαζει τους στενούς ιστορικούς δεσμούς ισχυρών παρατάξεων του λεγόμενου «κατεστημένου» με τις αποικιακές δυνάμεις, που εξακολουθούν να ενισχύουν τη δυσφημιστική εικόνα της Ελλάδας ώς καθυστερημένης εξαιτίας υπερβολικής προγονολατρείας. Η περίπτωση της σημερινής Ταϋλάνδης (ανάμεσα σε άλλες χώρες) προσφέρει μια ενδιαφέρουσα ευκαιρία για σύγκριση, η οποία μπορεί να μας οδηγήσει στη διαλεύκανση απρόσμενων ομοιοτήτων και παραλληλισμών όπως και διαφορών στην πρόσφατη πορεία των πολιτικών συστημάτων και των σχέσεων των δυο χωρών με τη διεθνή κοινότητα όσο στις οικονομικοπολιτικές σχέσεις τόσο και στον τομέα του πολιτισμού. Η ομιλία θα καταλήξει με την πρόταση να τοποθετηθεί θεωρητικά στη θέση της αντιπαράθεσης άυλού/υλικού πολιτισμού το πιο ευέλικτο πρότυπο της υλικότητας ή, καλύτερα, της απτότητας, κάτι που επιτρέπει μια πιο δυναμική εκτίμηση των πολιτικοπολιτσμικών διαδικασιών που διέπουν τις σχέσεις μεταξύ πολιτισμικής ταυτότητας και εξουσίας.

Herzfeld Michael Ομότιμος Καθηγητής των Κοινωνικών Σπουδών, Έδρα Ε.Ε. Μόνραντ, Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ

Ο Michael Herzfeld είναι Ομότιμος Καθηγητής των Κοινωνικών Σπουδών στην Έδρα Ε.Ε. Μόνραντ» στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, όπου δίδαξε από το 1991 έως το τέλος του 2019, και διετέλεσε ο πρώτος και ιδρυτικός διευθυντής του Προγράμματος Ταϊλανδέζικων Σπουδών του Asia Center στο Χάρβαρντ. Επί μακρόν μέλος της Επιτροπής Νεοελληνικών Σπουδών του Χάρβαρντ, διετέλεσε επίσης προσωρινός διευθυντής του Νεοελληνικού Προγράμματος. Είναι επίσης επίτιμος καθηγητής στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης, μέλος του Collegio del Dottorato di ricerca in Beni Culturali, Formazione e Territorio, Università di Roma "Tor Vergata", ομότιμος καθηγητής IIAS για τις Κριτικές Σπουδές Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Πανεπιστήμιο Leiden, ανώτερος σύμβουλος της Πρωτοβουλίας Σπουδών Κριτικής Κληρονομιάς, Διεθνές Ινστιτούτο Ασιατικών Σπουδών, Leiden, και υπότροφος Chang Jiang, Πανεπιστήμιο Διεθνών Σπουδών της Σαγκάης. Είναι συγγραφέας δώδεκα βιβλίων, δημιουργός δύο ταινιών και πολυάριθμων άρθρων και βιβλιοκρισιών. Στις τιμητικές του διακρίσεις περιλαμβάνονται το Βραβείο J.I. Staley και το Rivers Memorial Medal (και τα δύο το 1994). Εκτός από το D.Phil. του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (1976) και το D.Litt. του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ (1989), είναι επίτιμος διδάκτορας του Université Libre de Bruxelles (2005), του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Θεσσαλονίκης (2011), του Πανεπιστημίου Κρήτης (2013) και του Πανεπιστημίου St Andrews (2023). Το 2021 ανακηρύχθηκε επίτιμος πολίτης της Ελλάδας.

 

Social anthropologist Michael Herzfeld (D.Phil., Oxford University, 1976) is Ernest E. Monrad Research Professor of the Social Sciences at Harvard University, IIAS Professor of Critical Heritage Studies Emeritus at Leiden University, and a member of a doctoral program of the University of Rome “Tor Vergata.” Author of twelve books and numerous articles on various topics but principally grounded in his ethnographic research in Greece, Italy, and Thailand, and producer of two ethnographic films about modern Rome, he served as Editor of American Ethnologist (1995-98) and is currently (2023) Editor of the Journal of Modern Greek Studies. Made an honorary citizen of Greece in 2021, he holds honorary doctorates from the Université Libre de Bruxelles and the Universities of Macedonia (Thessaloniki), Crete, and St Andrews (Scotland). His research interests – which appear in his development of theoretical approaches such as cultural intimacy, structural nostalgia, and subversive archaism – include the negotiation of social inequalities, bureaucracy as a cultural and social phenomenon, nationalism and crypto-colonialism, the impact of historic conservation on historical memory and on local housing issues, and the production and transmission of artisanal and intellectual knowledge.

Χανδακά Σοφία Επιμελήτρια, Τμήμα Πολιτισμών του Κόσμου, Μουσείο Μπενάκη

Διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, η Σοφία Χανδακά είναι Κοινωνική Ανθρωπολόγος, ειδικευμένη στη μελέτη του υλικού πολιτισμού και των μουσείων, με μεγάλη εμπειρία στην πολιτιστική διαχείριση. Από το 1998 εργάζεται στο Μουσείο Μπενάκη όπου έχει συντονίσει και επιμεληθεί πολλές εκθέσεις και εκδόσεις και έχει συμβάλει στον επιστημονικό διάλογο με αριθμό συγγραμμάτων και ανακοινώσεων. Ως Επιμελήτρια του τμήματος των Πολιτισμών του Κόσμου, η ΣΧ δίνει προτεραιότητα στην ευαισθητοποίηση του κοινού σε ζητήματα πολιτιστικής διαφορετικότητας και κοινωνικής ενσωμάτωσης. Παράλληλα, δραστηριοποιείται στη μουσειακή κοινότητα με τη διοργάνωση και τη συμμετοχή σε συνέδρια, σεμινάρια, εργαστήρια, προγράμματα πολιτιστικής ανταλλαγής και συνεργασίες που αφορούν σε σύγχρονες μουσειακές πρακτικές, όπως είναι η ετήσια Ημερίδα για τα Μουσεία, σε συνδιοργάνωση ΜΜ, Πρεσβείας των ΗΠΑ και British Council. Το 2006-2008 δίδασκε στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Είναι συντονίστρια του Δικτύου Επαγγελματιών Μουσείων του British Council και μέλος των διεθνών δικτύων The Robert Bosch Cultural Managers Network, MitOst και Tandem Network. Το 2018-2019, συνεργάστηκε με τον Δήμο Αθηναίων στο έργο ROCK, ως ειδικός σύμβουλος σε ζητήματα πολιτισμικής δημοκρατίας και πρόσβασης στον πολιτισμό. Είναι επίσης εθελόντρια - Αντιπρόεδρος της ΜΚΟ HOPEgenesis και εθελόντρια στην Ομάδα Αιγαίου.

Μαγγίνης Γιώργης Αρχαιολόγος - Επιστημονικός Διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη

Ο Γιώργης Μαγγίνης είναι ο επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη. Σπούδασε αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (SOAS), όπου ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή. Από το 2001 διδάσκει ιστορία της βυζαντινής τέχνης (SOAS κ.α.), της ισλαμικής τέχνης (SOAS, Ινστιτούτο Courtauld, Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης στο Κατάρ κ.α.) και της κινεζικής τέχνης (SOAS, Μουσείο Μπενάκη). Έχει συμμετάσχει σε αρχαιολογικές ανασκαφές στην Ελλάδα, την Κύπρο και στην Αίγυπτο. Έχει εργαστεί στον καθεδρικό ναό Αγίας Σοφίας Λονδίνου ως υπεύθυνος αρχείου και επιμελητής μουσείου, στην επανέκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ιωαννίνων, σε μουσεία στο Ηνωμένο Βασίλειο κ.α. Έχει δημοσιεύσει άρθρα πάνω στην κυπριακή προϊστορία, την ισλαμική τέχνη, τις σιναϊτικές σπουδές, τις ευρωπαϊκές διακοσμητικές τέχνες, την κινεζική κεραμική καθώς και την ελληνική και αρμενική διασπορά. Το 2016 εξέδωσε δύο βιβλία: Mount Sinai: A History of Travellers and Pilgrims και China Rediscovered: The Benaki Museum Collection of Chinese Ceramics.

Σχετικές ομιλίες