Κόσμημα, η Δια Βίου Μάθηση στο Μουσείο Μπενάκη 1989-2014. Η αναβίωση μιας χαμένης τέχνης μέσα από την εκπαίδευση

Το Η&Μ - Ηeritage & Museums, η Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά και Μουσεία, σε συνεργασία με EMF, EMYA, Council of Europe διοργάνωσε ανήμερα της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων σε συνεργασία με το Μουσείο Tériade της Λέσβου και τον Πρόεδρο του Δ.Σ. του, Μόνιμο Επίκουρο Καθηγητή κ. Ευστράτιο Παπάνη, ημερίδα με θέμα "Η Δύναμη των Μουσείων".

Την κύρια ομιλία παρουσίασε η κ. Λίλα ντε Τσάβες-Χρονοπούλου, Πρόεδρος του Η&Μ, Heritage & Museums και Πρόεδρος του τμήματος Ανάπτυξης της WFFM, World Federation of Friends of Museums.

Στο πλαίσιο της Δια Βίου Μάθησης και στον ρόλο της τέχνης και της εκπαίδευσης μέσα από φορείς πολιτισμού, θα επιχειρήσουμε να ανιχνεύσουμε την απαρχή της δημιουργίας των εκπαιδευτικών προγραμμάτων για ενήλικες στα ελληνικά μουσεία, μια πρωτοβουλία του αείμνηστου καθηγητού τότε διευθυντού Μουσείου Μπενάκη Άγγελου Δεληβορριά και της Νίκης Μπελεσιώτη, με παράδειγμα το σεμινάριο "κόσμημα-φόρμα-τεχνική" στο πάντα πρωτοπόρο Μουσείο Μπενάκη. Το σεμινάριο αυτό, υλοποιήθηκε το 1987 και αποτελεί ένα “unicum” στο χώρο των σχολών αργυροχρυσοχοΐας στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς. Ένα σεμινάριο Start up με την σημερινή ορολογία, το οποίο παρακολούθησαν περισσότερα από χίλια άτομα στο διάστημα των 25 ετών της λειτουργίας του.

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ενηλίκων (σεμινάριο) αρχικά φαινόταν μη υλοποιήσιμο μέσα στο χώρο ενός μουσείου. Διότι είναι απολύτως απαραίτητος ένας μόνιμος χώρος, ένας σταθερός πάγκος εργασίας, φλόγιστρα και μπουκάλες προπανίου, καυστικά υγρά, βαριά ατσάλινα εργαλεία όπως μέγγενες, και άλλα. Εν τούτοις βρήκα τη λύση, μέσα από την μελέτη των Καλαρυτινών αργυροχρυσοχόων του 17ου και 18ου αιώνα, οι οποίοι μετακινούνταν εντός της Ελλάδος αλλά και στην ευρύτερη Βαλκανική μεταφέροντας τα εργαλεία τους μέσα σε μικρά κασελάκια πάνω σε άλογα.

Το σεμινάριο αυτό έγινε ιδιαίτερα αποδεκτό από το πλατύ κοινό και υλοποιήθηκε με πολλή μεγάλη επιτυχία στο Μουσείο Μπενάκη για 25 χρόνια, αλλά και στο Κολλέγιο Αθηνών, στον πολιτιστικό όμιλο Παλαιού Ψυχικού στην Δια Βίου Μάθησης. Επιπροσθέτως, αναγνωρίζοντας τη χρησιμότητα της εκμάθησης της τέχνης της ελληνικής αργυροχρυσοχοϊας δημιουργήθηκε και πανεπιστημιακού επιπέδου τομέας στο Southeastern College of Greece ως τμήμα MA Master of Arts, ενώ, με ιδιαίτερη ικανοποίηση, μας αναγνωρίστηκε και από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, με βεβαίωση πιστοποίησης της δομικής αξίας του σεμιναρίου.

Το σεμινάριο αυτό ως περιφερόμενο εργαστήρι αργυροχρυσοχοΐας αναγνωρίζεται για την πρωτοτυπία του διεθνώς, ενώ σπουδαστές του σεμιναρίου εκτός από designers καλλιτεχνικών κοσμημάτων, τεχνίτες εργαστηρίων ή βιοτέχνες εμπορικού κοσμήματος με πολλές εξαγωγές κοσμημάτων στο εξωτερικό, έχουν γίνει και καθηγητές οι οποίοι διδάσκουν πλαισιόνοντας δημοτικούς και άλλους πολιτιστικούς φορείς, μεταλαμπαδεύοντας έτσι, την τέχνη της αργυροχρυσοχοΐας σε διάφορες πόλεις και νησιά της Ελλάδας.

Εξάλλου, μία ακόμη θετική συμβολή των εκπαιδευτικών αυτών προγραμμάτων του Μουσείου ήταν η διατήρηση και η αναβίωση ορισμένων αρχαίων τεχνικών χειροποίητου κοσμήματος, όπως η τεχνική του σφυρήλατου στην “πίσσα”, η συρματερή, οι κοκκιδώσεις και οι πλεκτές καδένες, αρχέγονες τεχνικές, οι οποίες στις μέρες μας, έτειναν να εξαφανιστούν εντελώς. Ενώ,προσέφερα στους σπουδαστές και e-mentoring,με εκθέσεις.κλπ Επίσης,εξεληκτικά λόγω του αυξανόμενου ενδιαφέροντος δημιουργήθηκαν και κρατικές σχολές ΙΕΚ αλλά και πολλαπλασιάστηκαν τα καταστήματα πώλησης εργαλείων.

Επιπροσθέτως, έγραψα την πρώτη μελέτη της ελληνικής αργυροχρυσοχοΐας (ιστορία-τέχνη-τεχνική) από τη νεολιθική εποχή έως το σύγχρονο ελληνικό κόσμημα, αναγνωρίζοντας έτσι, την ελληνική κοσμηματοποιία ως σημαντική τέχνη.
Το πόνημα εκδόθηκε το 1994 στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας Ευρωπαϊκών Κρατών.

(Σημείωμα της ομιλήτριας) 

Η Ημερίδα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Άγγελου Δεληβορριά, Ακαδημαϊκού, Καθηγητή και Διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη.