Bodossaki Lectures on Demand
ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ

Η αρχαιομετρία στην Ελλάδα: τα πρώτα 100 χρόνια

Μωραΐτου Γεωργιάννα

25 Φεβρουαρίου 2020

ΟΜΙΛΙΕΣ
EXIT FULL SCREEN VIDEO & SLIDES
ΔΙΑΡΚΕΙΑ 00:33:48 ΠΡΟΒΟΛΕΣ 1262
ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ /

Η απαρχή της «αρχαιομετρίας» διεθνώς χρονολογείται στην επαναστατική Γαλλία την τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα και οφείλεται στον συνδυασμό της τελειοποίησης της σταθμικής χημικής ανάλυσης και στο περιεχόμενο των “cabinets de curiosité” της εποχής, που περιλάμβαναν αρχαιολογικά αντικείμενα. Ήδη όμως από τις πρώτες ανασκαφές χρονολογείται και το ενδιαφέρον για τη φυσικοχημική διερεύνηση των αρχαιοτήτων.

Όσον αφορά στην Ελλάδα, μέχρι σήμερα ήταν κοινά αποδεκτό ότι το ενδιαφέρον για την αρχαιομετρική έρευνα ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960 μαζί με την αναγέννηση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Νεότερα όμως δεδομένα δείχνουν ότι, αν και δεν υπήρχε σαν όρος η αρχαιομετρία, η φυσικοχημική διερεύνηση των αρχαιοτήτων ξεκίνησε στην Ελλάδα πριν τα μέσα του 19ου αιώνα και συνδέεται άμεσα με την ίδρυση του νέου Ελληνικού κράτους και τη μέριμνα για τις αρχαιότητες.

Η σημασία της έρευνας σχετικά με τις παλαιότερες αρχαιομετρικές μελέτες είναι σημαντική όσο σημαντική είναι και η ιστορία της αρχαιολογίας και γενικότερα των επιστημών. Στόχος της έρευνας είναι να παρουσιαστεί ένα χρονολογικό δέντρο πάνω στο οποίο θα αναρτώνται όλα τα νεότερα στοιχεία κάθε φορά που αυτά αποκαλύπτονται. Η βιβλιογραφία για τα ελληνικά δεδομένα είναι ελάχιστη. Οι πληροφορίες είναι διάσπαρτες μέσα στις αρχαιολογικές δημοσιεύσεις.

Τα παλαιότερα αποτελέσματα που έχουν προκύψει είναι τα ακόλουθα: για τον 19ο αιώνα αφορούν στον χημικό Ξαβέριο Λάνδερερ (1809-1868), και στη συνέχεια στον Αναστάσιο Χρηστομάνο (1841-1906) και τον Κωνσταντίνο Μητσόπουλο (1844-1911). Στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα υπάρχουν περισσότεροι επιστήμονες που ασχολούνται με την αρχαιομετρία με προεξάρχοντα τον χημικό Όθωνα Ρουσόπουλο (1856-1922), αλλά και τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Γεώργιο Κρίνο (1850- 1935), τον Αναστάσιο Δαμβέργη (1857-1920), τον Ιωάννη Βαμβακά και τον Κωνσταντίνο Ζέγγελη (1870-1957).

Από τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα γίνεται αντιληπτό ότι παρά το γεγονός ότι από ιδρύσεως Ελληνικού κράτους οι αρχαιολόγοι αποζητούσαν την αρχαιομετρική έρευνα των ευρημάτων τους, αυτό γινόταν εκτός υπηρεσίας από τους θετικούς επιστήμονες σε επίπεδο κρατικής υποστήριξης (συμμετοχή σε επιτροπές), προσωπικής εξυπηρέτησης ή με παροχή υπηρεσιών. Η αρχαιομετρία δεν θεσμοθετήθηκε παρά μόνο τη δεκαετία του 1980 αφ’ ενός μεν στο ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος με τη δημιουργία του «Εργαστηρίου Αρχαιομετρίας», αφ΄ετέρου δε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία με την άτυπη δημιουργία, τον εξοπλισμό και τη λειτουργία του «Χημείου» στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο επι Γενικού Εφόρου Αρχαιοτήτων Ν. Γιαλούρη. Το εν λόγω Χημείο δεν θεσμοθετήθηκε παρά το 2003 ως «Τμήμα Χημικών και Φυσικών Ερευνών» με το ΠΔ 191/2003, ΦΕΚ/Α΄/146 άρθρο 51.

Μωραΐτου Γεωργιάννα Δρ. Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων - Προϊσταμένη Τμήματος Συντήρησης, Φυσικών, Χημικών Ερευνών & Αρχαιομετρίας, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Η Μωραίτου Γεωργιάννα (Ανίτα) φοίτησε στη Σορβόννη–Paris I (1976-1979) Ιστορία-Αρχαιολογία (DEUG) και Συντήρηση (CP1-CP2). Είναι απόφοιτος του London University (τώρα University College) Institute of Archaeology (BSc 1983) στη Συντήρηση Αρχαιολογικών Υλικών και Επιστήμη Υλικών. Από το 1983 εργάζεται στο Υπουργείο Πολιτισμού. Το 2014 υποστήριξε τη διδακτορική της διατριβή στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) με θέμα την φθορά και προστασία του αρχαίου γυαλιού. Δίδαξε συντήρηση στο ΤΕΙ Αθήνας και στο μεταπτυχιακό του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Συμμετείχε σε ερευνητικά προγράμματα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας & Τεχνολογίας (ΓΓΕ&Τα) του Υπουργείου Ανάπτυξης (ΥΠΑΝ). Έχει δημοσιεύσει και συνδημοσιεύσει 64 εργασίες σε επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων. Έχει συγγράψει τη μονογραφία «Όθων Ρουσόπουλος (1856-1922) και οι απαρχές της επιστημονικής συντήρησης στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου αι.». Από τον Αύγουστο του 2014 μέχρι σήμερα προΐσταται του Τμήματος Συντήρησης, Φυσικών, Χημικών Ερευνών και Αρχαιομετρίας στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Σχετικές ομιλίες