Bodossaki Lectures on Demand
ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ

Το ημέρωμα της νύχτας: Η αρχαία Ελλάδα μετά το ηλιοβασίλεμα

Χανιώτης Άγγελος, Δασκάλου Διονυσία

22 Ιουνίου 2018

ΟΜΙΛΙΕΣ
EXIT FULL SCREEN VIDEO & SLIDES
ΔΙΑΡΚΕΙΑ 51:56 ΠΡΟΒΟΛΕΣ 3169
ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ /

Ο ουρανός και το φως των άστρων αποτέλεσε πηγή έμπνευσης, προβληματισμού και δημιουργίας από τις πρώτες στιγμές που οι πρόγονοί μας έκαναν τα πρώτα δειλά τους βήματα στον πλανήτη Γη και ανορθώνοντας το βλέμμα τους προς το στερέωμα έγιναν «άνθρωποι». 

Εδώ και αιώνες οι αστρονόμοι, αρχικά με τα μάτια τους και στη συνέχεια με τηλεσκόπια, συλλέγουν το αμυδρό φως των άστρων και αποτυπώνουν με συνεχώς μεγαλύτερη ακρίβεια τις θέσεις των ουράνιων αντικειμένων καθώς και την κίνησή τους μέσα στο χρόνο. Επιπλέον, αναλύοντας το φως στα χρώματά του αποκαλύπτουν τη χημική σύσταση των αστεριών και υπολογίζουν τις αποστάσεις τους. Έτσι οι αστρονόμοι γίνονται συγγραφείς ενός κοσμικού ταξιδιού πίσω στο χρόνο, μια που η πεπερασμένη ταχύτητα του φωτός σε συνδυασμό με τις «αστρονομικές αποστάσεις», τους προσφέρει μια στιγμιαία εικόνα του παρελθόντος για καθένα από τα ουράνια αντικείμενα. Η λεπτομερής καταγραφή της πληροφορίας αυτής –αρχικά σε λίθινες πλάκες και παπύρους, ύστερα σε βιβλία και σήμερα πια σε ψηφιακά μέσα– καθώς και η διαφύλαξη και μετάδοσή της στις επόμενες γενιές των επιστημόνων υπήρξε καθοριστικής σημασίας για την πρόοδο της επιστήμης και την κατανόηση του Σύμπαντος.

Δεν έχουν όμως μόνο οι αστρονόμοι και οι παρατηρήσεις τους το προνόμιο να μας ταξιδεύουν πίσω στο χρόνο. Όταν ως αναγνώστες ξεφυλλίζουμε σήμερα ένα βιβλίο, φιλοσοφικό, ιστορικό ή επιστημονικό, εξερευνούμε με οδηγό το πνεύμα του συγγραφέα έναν άλλο κόσμο. Ειδικά εάν το βιβλίο πραγματεύεται ιδέες ή απτά θέματα του παρελθόντος ανακαλύπτουμε πώς χρόνια πριν οι συνάνθρωποί μας αντιμετώπιζαν τις προκλήσεις της καθημερινότητας, διατύπωναν με βάση τα δεδομένα της εποχής επιστημονικές και φιλοσοφικές θεωρίες ή ονειρεύονταν το μέλλον τους. Ένα μέλλον το οποίο εμείς σήμερα έχουμε την τύχη να βιώνουμε και να γινόμαστε έτσι προνομιούχοι κριτές τους.

Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, το αρχαιότερο ερευνητικό ίδρυμα της χώρας, σε συνεργασία με τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, έναν εκδοτικό οίκο που συμβάλλει καθοριστικά στην προαγωγή της επιστημονικής σκέψης στο ελληνικό κοινό, ξεκινούν μαζί το 2018 μια σύντομη εξερεύνηση σε τέσσερα θέματα, επιστημονικά και όχι μόνο, που αποτέλεσαν διαχρονικά κομβικά σημεία στην κατανόηση βασικών εννοιών του κόσμου που μας περιβάλλει.

Ως σταθμοί στην πορεία αυτή θα χρησιμοποιηθούν επιλεγμένα βιβλία, ενώ ξεναγοί μας είναι εμπνευσμένοι συγγραφείς και ακαδημαϊκοί. Κάτω από τον καθαρό αττικό ουρανό και την προστασία που προσφέρει ο ηλικίας 110 ετών θόλος του ιστορικού τηλεσκοπίου Δωρίδη, όλοι μαζί μαθίνουμε, συζητάμε και προβληματιζόμαστε.


Το ημέρωμα της νύχτας: Η αρχαία Ελλάδα μετά το ηλιοβασίλεμα

Παρόλο που οι αντιλήψεις για τη νύχτα είναι σχεδόν καθολικές και ελάχιστα υπόκεινται σε όποια αλλαγή –η νύχτα σχετίζεται µε τον φόβο, την ερωτική επιθυµία, το υπερβατικό και τον θάνατο– η πραγµατικότητα της νύχτας άλλαζε διαρκώς στον αρχαίο ελληνικό κόσµο υπό την επίδραση πολλών παραγόντων, και αυτό αντικατοπτρίζεται σε θεσµικές, νοµικές, στρατιωτικές, θρησκευτικές, κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις µέχρι λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές τάσεις. Η παρουσίαση υπογραµµίζει τις ιστορικές εξελίξεις, χειρίζεται τη δυναµική αλληλεπίδραση µεταξύ των αντιλήψεων για την νύχτα και την πραγµατικότητα, και, τέλος, εξετάζει το αποτύπωµα της νυχτερινής ζωής πάνω στον υλικό πολιτισµό και την τέχνη της αρχαίας Ελλάδας.

Στη µέση της οµιλίας, ο Σταµάτης Μπερής, τενόρος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ερµηνεύει το Ε Lucevan le stele, από την Τόσκα του Puccini.

Χανιώτης Άγγελος Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών, Institute for Advanced Studies, School of Historical Studies, Princeton

O Άγγελος Χανιώτης είναι καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών στο Institute of Advanced Studies του Πανεπιστημίου Princeton.

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Χαϊδελβέργης, όπου αναγορεύθηκε διδάκτωρ Αρχαίας Ιστορίας το 1984 και υφηγητής το 1992. Διετέλεσε Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στα Πανεπιστήμια της Νέας Υόρκης και της Χαϊδελβέργης, όπου χρημάτισε και Αντιπρύτανης και Εταίρος του All Souls College της Οξφόρδης. Από το 2010 κατέχει την έδρα Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Ανωτάτων Σπουδών στο Πρίνστον.

Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει πλήθος επιστημονικών άρθρων, επιμελειών και μονογραφιών σχετικά με ζητήματα επιγραφικής, της ιστορίας του πολιτισμού, της κοινωνίας και της οικονομίας του ελληνιστικού κόσμου και των ανατολικών επαρχιών της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Εδώ και χρόνια είναι συνεργάτης των ανασκαφών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης στην αρχαία πόλη της Αφροδισιάδας στη Μικρά Ασία, όπου μελετάει το επιγραφικό υλικό και έχει συγγράψει πλείστα σχετικά άρθρα. Έχει συμμετάσχει σε ανασκαφές στο Καλαπόδι Φθιώτιδας και την Κρήτη (Αρχάνες, Ιδαίο Άντρο, Ζώμινθος). Από το 1998 είναι εκδότης του Supplementum Epigraphicum Graecum.

Διηύθυνε το ερευνητικό πρόγραμμα «Το συναίσθημα ως κοινωνικό και πολιτισμικό μόρφωμα: το παράδειγμα της αρχαίας Ελλάδας» (Οξφόρδη, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας, 2009-2013) και συνεπιμελήθηκε την έκθεση «Ένας κόσμος συναισθημάτων» που παρουσιάστηκε στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο στη Νέα Υόρκη και στο Μουσείο της Ακρόπολης και βραβεύθηκε με το βραβείο του κοινού ως η καλύτερη έκθεση παγκοσμίως. Έχει τιμηθεί με πλήθος βραβείων στην Ελλάδα και το εξωτερικό και είναι Αντεπιστέλλον Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Δασκάλου Διονυσία Διευθύντρια των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης

Η Διονυσία Δασκάλου γεννήθηκε στην Πρέβεζα το 1966 και σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Κατά τη διάρκεια των σπουδών της και για αρκετά χρόνια μετά, ασχολήθηκε με την καταγραφή ιστορικών αρχείων της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου (τουρκικά αρχεία, αρχείο της Κρητικής Πολιτείας, γερμανικά κατοχικά αρχεία, αρχεία της εθνικής αντίστασης), καθώς και με την ιστορία και την τεχνική της τυπογραφίας. Εργάζεται στις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης του ΙΤΕ από το 1990, ως γενική επιμελήτρια και ως υπεύθυνη παραγωγής, ενώ το 2014 ανέλαβε τη διεύθυνση του εκδοτικού οίκου.

Σχετικές ομιλίες