Το αυτάρεσκο βλέμμα του μουσείου. Μια κριτική ματιά στη μόνιμη έκθεση του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

Η συζήτηση την οποία προκάλεσε η δημιουργία του Νέου Μουσείου Ακρόπολης (ΝΜΑ) επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό στη χωροθέτηση και την αρχιτεκτονική του κτιρίου, καθώς και στη σχέση του με τον βράχο της Ακρόπολης και με το σύγχρονο αστικό περιβάλλον. Πολύ λιγότερη συζήτηση προκάλεσε η μόνιμη έκθεση του μουσείου. Οι αιτίες γι' αυτό θα πρέπει να αναζητηθούν αφενός στο φορτισμένο πολιτικά και ιδεολογικά αίτημα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα, το οποίο μοιάζει να επισκιάζει κάθε διάθεση κριτικής και, αφετέρου, σε κατεστημένες αντιλήψεις σχετικά με την πρόσληψη των αρχαιοτήτων  στο παρόν που οδηγούν στην αναπαραγωγή στερεοτύπων.

Στόχος της ανακοίνωσης είναι να σχολιάσει ζητήματα που αφορούν την ιδεολογική, μουσειολογική και μουσειογραφική προσέγγιση της μόνιμης έκθεσης του ΝΜΑ.

Η έκθεση βασίστηκε στην αντίληψη ότι τα αντικείμενα -και ειδικά τα έργα τέχνης- "μιλούν" από μόνα τους. Ένας από τους βασικούς στόχους ήταν η επιθυμία να αναδειχθεί η καλλιτεχνική αξία των εκθεμάτων και, παράλληλα, να τονιστεί η μοναδικότητα έργων "επώνυμων" τα οποία, επιπλέον, συνδέονται με σημαντικά δημόσια πρόσωπα της Αθήνας κατά την αρχαϊκή και την κλασική περίοδο. Όλα αυτά, όμως, δεν γίνονται σαφή στους επισκέπτες, οι οποίοι, επιπλέον, σε αρκετά σημεία δυσκολεύονται να κατανοήσουν τη δομή της έκθεσης και συχνά έχουν μια συγκεχυμένη αίσθηση προσανατολισμού στον χώρο.

Προτάσσοντας την αισθητική υπεροχή των έργων και θεωρώντας δεδομένη τη συμβολική αξία τους, η έκθεση αποθεώνει το βλέμμα, αλλά δεν προχωρά στην εξήγηση και την ερμηνεία. Ποιά ακριβώς ήταν η σχέση του Παρθενώνα με τους προγενέστερους ναούς επάνω στην Ακρόπολη; Τί σηματοδοτεί ο "Κριτίου παις" στην εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής; Πώς μεταφέρθηκε το μάρμαρο από τα ορυχεία της Πεντέλης; Ποιές ήταν οι συνθήκες εργασίας και ποιές οι αμοιβές των εργατών; Ποιοί ήταν οι μεταγενέστεροι κύκλοι ζωής του Παρθενώνα; Αυτά και πλήθος παρόμοιων ερωτημάτων, σημαντικών για την κατανόηση της πολιτισμικής βιογραφίας της Ακρόπολης, μένουν αναπάντητα.

Έτσι, οι επισκέπτες στέκουν με θαυμασμό μπροστά σε έργα που έχουν μάθει να θεωρούν αριστουργήματα, χωρίς να κατανοούν ακριβώς το γιατί. Οι έλληνες επισκέπτες, ειδικότερα, αισθάνονται υπερηφάνεια μπροστά σε έργα που αποτελούν τα ύψιστα σύμβολα εθνικής αυτοπεποίθησης, χωρίς να είναι σε θέση να εξηγήσουν την πολιτισμική σημασία τους. Το μουσείο εκθέτει με αυταρέσκεια έργα "αναγκαστικά θαυμαστά", χωρίς όμως να παρέχει τα ερμηνευτικά "κλειδιά" που θα επιτρέψουν στους επισκέπτες να κατανοήσουν τα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα μέσα στα οποία γεννήθηκαν τα έργα αυτά, αλλά και τη σχέση τους με εμάς σήμερα.