Παρίσι - Αθήνα / Ταξίδια των αρχαίων στη χώρα των μοντέρνων

Η αντιπαράθεση αρχαιότητας και νεωτερικότητας αποκτά στην περίοδο 1919-1939 μια νέα έκφραση, που ενδιαφέρει στη διπλή κατεύθυνση του ταξιδιού από το Παρίσι στην Αθήνα και αντίστροφα.

Για τους μοντέρνους του μεσοπολεμικού Παρισιού η άρνηση της ιστορίας είναι άρνηση των συνεπειών της κατασκευής της ιστορίας ως νεωτερικής πραγματικότητας, δηλαδή είναι άρνηση του ιστορισμού, δεν είναι άρνηση της αρχαιότητας. Οι μοντέρνοι του μεσοπολέμου χρεώνουν στους ‘ακαδημαϊκούς’ δασκάλους τους την απόκλιση από τα πραγματικά διδάγματα των αρχαίων. Αν γύριζες ξανά στη γνήσια αρχαιότητα, θα ανακάλυπτες ότι είναι άλλη, δεν είναι εκείνη που σου δίδαξαν, αν και είναι εντυπωσιακά ίδια. Το ιδανικό παρελθόν, η αρχαιότητα, η Ακρόπολη και ο Παρθενώνας ως αποκορύφωμα δεν αλλάζουν θέση ούτε ιεραρχία στην αφήγηση του παρελθόντος. Εκείνη που αλλάζει είναι η νεωτερικότητα και ο τρόπος με τον οποίο αυτή στηρίζεται στην ίδια αρχαιότητα. Κατά συνέπεια, επιβάλλεται ένα ταξίδι στην Αθήνα, που θα επιτρέψει στα μοντέρνα μάτια να δουν ξανά την ίδια πραγματικότητα, αλλά να τη δουν σωστά, για να μπορούν να κατακτήσουν τη δική τους νεωτερικότητα, να γίνουν μοντέρνα.

Για τους μοντέρνους της μεσοπολεμικής Αθήνας το δίλημμα δεν είναι το ίδιο. Όπως συνέβη και στον 19ο αιώνα του νεοκλασικισμού, το ιδανικό παρελθόν της Αθήνας δεν είναι αλλού, για να έχεις να πας μέχρι εκεί και να δεις την πραγματική του αλήθεια - είναι και ήταν πάντα εδώ, ως συστατικό και ανυπέρβλητο στοιχείο της ταυτότητας του εγώ, πριν από το στάδιο του καθρέφτη. Σε αυτή τη δομική αντιστροφή, που καθιστά την Αθήνα μοναδική στο όνομα της αρχαιότητάς της, το Παρίσι εκπροσωπεί μια νεωτερικότητα, που συνδέεται αναπότρεπτα με τη μοναδικότητα αυτή, ως αιτία και ως ανομολόγητη επιθυμία συνταύτισης. Οι Αθηναίοι θέλουν να κατακτήσουν τη μοντέρνα ματιά του Παρισιού στην Αθήνα, θέλουν να μπορέσουν να δουν την Αθήνα όπως τη βλέπουν εκείνοι, για να μπορέσουν να γίνουν το ίδιο μοντέρνοι, χωρίς να χάσουν την ταυτότητα που αυτοδικαίως έχουν. Όταν γυρίζουν στην Αθήνα από το Παρίσι, οι Έλληνες αρχιτέκτονες θέλουν να είναι αρχαίοι και μοντέρνοι μαζί. Αντίθετα, οι Γάλλοι αρχιτέκτονες της νεωτερικότητας δεν αισθάνονται την επιθυμία της συνταύτισης αυτής. Έρχονται στην Αθήνα για την αρχαιότητα, για το τοπίο ή για την παράδοση και επιστρέφουν στο Παρίσι, για να συνεχίσουν το έργο τους πάλι ως μοντέρνοι.