Bodossaki Lectures on Demand
ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ

«Σύνθεση και η Μεσόγειος: νέα μουσική χωρικότητα, νέες χρονικότητες» - panel 1 (Πρώτο μέρος)

Graziani Françoise, Cresta Gianvincezo, Heuillon Joël, Olive Jean-Paul, Καρράς Χρήστος

18 Φεβρουαρίου 2015

ΟΜΙΛΙΕΣ
EXIT FULL SCREEN VIDEO & SLIDES
ΔΙΑΡΚΕΙΑ 150:20 ΠΡΟΒΟΛΕΣ 847
ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ /
Ομιλητές
Graziani Françoise
Cresta Gianvincezo
Heuillon Joël
Olive Jean-Paul
Καρράς Χρήστος

Γλώσσα
Ελληνική, Αγγλική & Γαλλική (με παράλληλη ελληνική μετάφραση)

Ημερομηνία
18/02/2015

Διάρκεια
150:20

Εκδήλωση
Σύνθεση και η Μεσόγειος: νέα μουσική χωρικότητα, νέες χρονικότητες (Συνέδριο)

Χώρος
Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

Διοργάνωση
Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση
Université Paris XIII

Κατηγορία
Τέχνες / Πολιτισμός

Ετικέτες
σύνθεση, Μεσόγειος, ποίηση, μουσική, μπαρόκ

Στην ανάρτηση αυτή, οι ομιλίες δημοσιεύονται στην ελληνική γλώσσα, είτε στην ελληνική πρωτότυπη εκφορά τους είτε με παράλληλη μετάφραση από τα αγγλικά στα ελληνικά.

Αν θέλετε να παρακολουθήσετε την εκδήλωση  με τις ομιλίες δημοσιευμένες στην αγγλική γλώσσα, πατήστε εδώ.

Συνεχίζοντας τη συνεργασία με το γαλλικό Πανεπιστήμιο Paris 8, η Στέγη συνδιοργάνωσε ένα διήμερο συνέδριο με τίτλο «Σύνθεση και η Μεσόγειος: νέα μουσική χωρικότητα, νέες χρονικότητες», στο οποίο συνθέτες και μουσικολόγοι από όλες σχεδόν τις χώρες της Μεσογείου ανέπτυξαν ένα γόνιμο διάλογο με επίκεντρο τις έννοιες της χωρικότητας και της χρονικότητας, προσπαθώντας να ανιχνεύσουν κοινό έδαφος και κοινές κατευθύνσεις στη σημερινή μουσική μιας περιοχής του κόσμου με βαθιά ιστορία και πολλαπλές όψεις.

Το συνέδριο συνδυάζει το λόγο με τον ήχο, εξερευνώντας τη σκέψη και τη μουσική που διαμορφώνουν τη σημερινή μουσική ταυτότητα της Μεσογείου. Πρόκειται για μια σύνθετη ταυτότητα, αποτελούμενη από διακριτές παραδόσεις, που όμως αλληλοεπηρεάζονται και στην οποία η σχέση παράδοσης και νεωτερικότητας δεν είναι μόνο σημείο ρήξης, αλλά ένα γόνιμο πεδίο που οι συνθέτες επεξεργάζονται στην πράξη.

Περιλήψεις ομιλιών:

Françoise Graziani- Ηθο-ποιητική του μεσογειακού χώρου: για μια συμφιλίωση των αρχαίων και των συγχρόνων

Από τον Όμηρο μέχρι τον Βοκκάκιο, ο χώρος της Μεσογείου θεωρείται ανοιχτό κέντρο, ένας κοινός τόπος προσπελάσιμος με όλες τις έννοιες, αφιερωμένος στις μετακινήσεις και τις πολιτιστικές και κοινωνικές ανταλλαγές. Πώς να προσδώσουμε και πάλι νόημα σήμερα στο ήθος των αρχαίων ποιητών, αυτών των κληρονόμων του Ορφέα, που δεν έπαψαν να ερμηνεύουν μέσα από τη μουσική τις δυνάμεις του λόγου, πυροδοτώντας επαναστάσεις, όχι μόνο αισθητικές, αλλά κυρίως ηθικές; Αποτιμούμε λοιπόν αυτή την κοινότητα ποικίλων και μεταβαλλόμενων παραδόσεων, που είναι ικανές να μεταμορφώνονται στο πέρασμα του χρόνου για να ανασυνθέτουν και να μεταδίδουν γνώσεις, οι οποίες αντιμάχονται η μία την άλλη, δεν είναι δογματικές ούτε γίνεται να επιβληθούν, αλλά ανασχηματίζονται δημιουργώντας νέες συμφωνίες.

Gianvincezo Cresta - In amoroso canto: Η πνοή της φόρμας

Το In amoroso canto προέρχεται από το μαδριγάλιο του Gesualdo da Venosa Itene o miei sospiri και φέρει ως υπότιτλο τη φράση Ricalchi da Gesualdo (Με τον τρόπο του Τζεζουάλντο). Διατηρεί το πρωταρχικό μελωδικό και αρμονικό υλικό, αλλά όχι και την αρχική αντίληψη του χρόνου σε όλες τουλάχιστον τις εκφάνσεις του. Η ιδέα ήταν να επιτευχθεί μια νέα σύνθεση με αφετηρία ένα υπάρχον σημείο, μια νέα ερμηνεία των εκφραστικών μέσων προκειμένου να προκύψει μια καινούργια δραματουργία και να εξαχθούν από το πρωτότυπο οι εν δυνάμει κατευθύνσεις του χρόνου. Ορισμένα στοιχεία και μερικές διεργασίες από το μαδριγάλιο του Τζεζουάλντο εξελίχθηκαν με τρόπο ώστε να προσδοθεί ένα ενεργητικά δυναμικό στοιχείο που βρίσκει το νόημά του αποκλειστικά στη μουσική και όχι μόνο στο ποιητικό κείμενο, όπως συμβαίνει στην πρωταρχική εκδοχή του έργου. Η «πνοή της φόρμας» και η ενεργητική σχέση μεταξύ των επιμέρους τμημάτων δημιουργεί μια χρονική διαστρωμάτωση: στο διατονικό πεδίο αντιλαμβανόμαστε το χρόνο διεσταλμένο, πιο αργό, ενώ στο χρωματικό διάστημα γίνεται αντιληπτός ως συμπαγής και ταχύς. Επομένως, η ιδέα της φόρμας του In amoroso canto εκφράζει τη διαλεκτική σχέση πολλαπλών διαστάσεων του χρόνου: σταθερότητα και αστάθεια, στασιμότητα και κίνηση αντιμάχονται, αλληλεπικαλύπτονται ή αντιπαρατίθενται. Να συνθέτεις σημαίνει να χειρίζεσαι το χρόνο κι αυτό επηρεάζει τις φόρμες· θα μπορούσαμε να μιλάμε για «φόρμες του χρόνου». Κατά κάποιον τρόπο, όλα αυτά τα ζητήματα σχετίζονται με το ύφος· αναγνωρίζουμε έναν συνθέτη και την προσωπική του γλώσσα μέσω του τρόπου που αντιμετωπίζει το χρόνο.

Joël Heuillon - Ο/οι χώρος/-οι στη φωνητική μουσική του πρώιμου Μπαρόκ

Το ζήτημα του χώρου στη γραπτή δυτική μουσική κατά τη διάρκεια του πρώιμου Μπαρόκ (τέλη 16ου με αρχές 17ου αιώνα) καλύπτει τουλάχιστον δύο πτυχές: το χώρο ως αντικείμενο αναπαράστασης και το χώρο στην υλική του διάσταση ως ανάπτυξη της μουσικής εκτέλεσης. Ο χώρος ως αντικείμενο αναπαράστασης επρόκειτο να υποστεί μεταλλάξεις. Σε διάστημα δύο γενεών, περνούμε από ένα θεωρητικό, δυνητικό χώρο, τον κλειστό «Κόσμο» που κληρονομήσαμε από τους αρχαίους (ένα μοντέλο που από τότε εισέρχεται σε κρίση), σε έναν αισθητό, υλικό χώρο, αυτόν της φύσης, μέσα στον ορμητικό και δυναμικό κόσμο της ύλης, όπου κινούνται οι άνθρωποι και ο οποίος χρησιμεύει ως μια απτή αλληγορία της αναπαράστασης του εσωτερικού χώρου των υποκειμένων: το «τοπίο» ως προβολή του συναισθηματικού κόσμου. Η δραματική μουσική θα φτάσει στο σημείο να ανανεώσει την οργάνωση της μουσικής συνοδείας (continuo) με ένα τονικό σύστημα διαρκώς εξελισσόμενο και απτό, που υλοποιείται διαμέσου των αναπαριστώμενων συναισθημάτων: ο τραγουδιστής εκφράζει την εσωτερικότητά του μέσω των λέξεων του ποιήματος, ενώ η μουσική συνοδεία την εκδηλώνει μέσα από ένα δυναμικό χωρο-χρονικό ξεδίπλωμα επί της θεατρικής σκηνής. Αυτή η διαδικασία είχε ξεκινήσει από τους ουμανιστές, οι οποίοι οραματίζονταν τη δυνατότητα ενός μουσικού θεάτρου και είχαν πειραματιστεί με διάφορα εφέ (στερεοφωνία, αντήχηση κ.ά.), επιθυμώντας να προσδώσουν στη μουσική το χαρακτήρα ενός «θεάματος» που, καθώς ξεδιπλώνεται, πραγματώνει το σκηνικό χώρο. Η θρησκευτική μουσική, την οποία απασχολεί εξίσου η επίδραση που ασκεί στους αποδέκτες της (τους πιστούς), αλλά και ως κληρονόμος αρχαίων μεθόδων (πολυφωνία) που έχουν ωστόσο χάσει την αντιστικτική τους ευαισθησία (ομοφωνία), θα εξαντλήσει τις δυνατότητες του χώρου των θρησκευτικών κτιρίων, παράγοντας διάφορα έντονα αισθητηριακά εφέ (πολυχορικότητα).


Graziani Françoise Kαθηγήτρια Συγκριτικής Λογοτεχνίας, Πανεπιστήμιο της Κορσικής - Διευθύντρια ερευνών, Πανεπιστήμιο Paris 8

Η Φρανσουάζ Γκρατσιάνι, καθηγήτρια Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Κορσικής και διευθύντρια ερευνών στο Πανεπιστήμιο Paris 8 (Λογοτεχνία, Ιστορία, Αισθητική), είναι επιστημονική υπεύθυνη της έδρας «Μεσογειακού Πνεύματος Paul Valéry» του Πανεπιστημίου της Κορσικής και συνδιευθύντρια του διεθνούς δικτύου ερευνών για τη μυθολογική παράδοση Polymnia, όπως και της εκδοτικής σειράς «Mythographes» (Λιλ, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Septentrion). Από το 1999 συμμετέχει στις έρευνες της ομάδας Euridice γύρω από τη μουσική ερμηνεία και έχει οργανώσει πλήθος διεπιστημονικών συναντήσεων, μεταξύ των οποίων είναι και η πρόσφατη: «Το μεσογειακό μαδριγάλιο, μεταξύ των λαϊκών παραδόσεων και της λόγιας μουσικής» (Κορτέ, 2013). Έχει εκδώσει πολυάριθμες εργασίες για τις σχέσεις μεταξύ των τεχνών (ιδίως μεταξύ ποίησης και μουσικής), για τη διάδοση των μύθων της αρχαιότητας στην Αναγέννηση, για την ιστορία των ιδεών, για τις διαπολιτισμικές ανταλλαγές, για την ποιητική και τη μετάφραση.

Cresta Gianvincezo Συνθέτης

Έπειτα από σπουδές πιάνου και σύνθεσης, ο Τζιανβιντσέντσο Κρέστα αφοσιώθηκε στη μελέτη της μουσικής του ύστερου 20ού αιώνα και δημοσίευσε το έργο Le possibilità del molteplice (Οι πολλαπλές πιθανότητες, Εκδόσεις Rugginenti, Μιλάνο 2000), και περίπου σαράντα δοκίμια και άρθρα γύρω από ζητήματα ιστορικής ανάλυσης. Έχει επιμεληθεί το έργο L’ascolto del pensiero – Scritti su Luigi Nono (Ακούγοντας τη σκέψη – Γραπτά του Λουίτζι Νόνο, Εκδόσεις Rugginenti, Μιλάνο 2000). Από τους πιο δραστήριους συνθέτες της γενιάς του, έχει μια εργογραφία που περιλαμβάνει όχι μόνο έργα για σόλο, αλλά και για μουσικά σύνολα, φωνή, ορχήστρα και ηλεκτρονική μουσική. Η μουσική του παρουσιάζεται τακτικά στα σημαντικότερα μουσικά φεστιβάλ: στην Μπιενάλε του Ζάγκρεμπ, στο Φεστιβάλ Cervantino της Πόλης του Μεξικού, στην Όπερα της Βαστίλης στο Παρίσι, στο Festspielhaus Hellerau της Δρέσδης, στην Μπιενάλε της Βενετίας, στο Parco della Musica της Ρώμης, στο Journées Grame της Λυών, στο Μουσείο Γκούγκενχαϊμ του Μπιλμπάο και στο Mozarteum του Ζάλτσμπουργκ. Το 2012, το Radio France του ανέθεσε τη σύνθεση του In amoroso canto στο πλαίσιο του φεστιβάλ Présences 2013. Για τη μουσική Μπιενάλε της Βενετίας του 2013 συνέθεσε το Voci incroci για βιολί και electronics. Μουσικά έργα του έχουν παρουσιαστεί από τη βελγική VRT, το RAI Radio Tre και την TVE2 της Ιταλίας και το Radio France. Συνεργάζεται σταθερά με σολίστες, όπως ο Christophe Desjardins, ο Rohan de Saram, ο Pascal Gallois, ο Claude Delangle και ο Rachid Safir, με το παρισινό σύνολο Solistes XXI, τον Francesco D' Orazio και πολλούς άλλους. Έχει ηχογραφήσει για τις εταιρείες Arts, Stradivarius, Tempi Moderni, Rainbow Classic, Digressione music, Niccolò Konsequenz και Aliamusica records. Συνεργάζεται με το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, το Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης, το Ανώτατο Ωδείο της Μαδρίτης, το Διεθνές Κέντρο Μουσικής Δημιουργίας Grame της Λυών και το Conservatorio della Svizzera Italiana του Λουγκάνο, στη διοργάνωση σεμιναρίων και συνεδρίων. Διδάσκει Θεωρία της Αρμονίας στο Ωδείο D. Cimarosa στο Αβελίνο. Τον περασμένο Μάιο, το νέο έργο του, Alle Guerre d'Amore, παρουσιάστηκε ζωντανά στο Παρίσι από το France Musique και ηχογραφήθηκε από το Institute for Music/Acoustic Research & Coordination. Το Alle Guerre d’Amore κυκλοφόρησε πρόσφατα σε cd από την Digressione music. Τον περασμένο Δεκέμβριο έγινε η πρεμιέρα του έργου του Tre studi sull’immanenza, που είναι αφιερωμένο στον Listz και το οποίο ερμήνευσε ο Emanuele Arciuli.

Heuillon Joël Λέκτορας - Συνδιευθυντής, Τμήμα Μουσικής, Πανεπιστήμιο Paris 8

Ο Ζοέλ Εγιόν, 55 ετών, είναι διδάκτωρ μουσικολογίας, λέκτορας και συνδιευθυντής στο τμήμα Μουσικής του Πανεπιστημίου Paris 8. Από το 1999 διευθύνει την ερευνητική ομάδα Euridice 1600-2000, που εργάζεται με στόχο την αποκατάσταση των φωνητικών έργων του πρώιμου Μπαρόκ, συνδυάζοντας ειδικότερα τα ευρήματα της θεωρητικής ανάλυσης των ερευνητών με την πρακτική εφαρμογή τους από μια ομάδα καλλιτεχνών και ερμηνευτών (μουσικοί, τραγουδιστές, ηθοποιοί, χορευτές). Τελευταίες δραστηριότητές του: η έκδοση του Le parlar cantando (CNED, 2011)˙ τα σεμινάρια «Les chemins de la voix» (2011 και 2012), «Barbara Strozzi» (2014), «Recitar cantando et sprezzatura» (2015)˙ τα συνέδρια «La voix dans l’ Aria d’opéra» και «Modernité et composition musicale autour de la Méditerranée» (2013)˙ τα κοντσέρτα «Les plaintes d’ Arianne…» (2011), «Ornatus» και «Madrigaux d’ hier et d’ aujourd’hui» (2012), «Le madrigal méditerranéen entre traditions populaires et musique savante» (2013), «Voci di donne…» (2014). Επίσης, συνδιευθύνει μαζί με τον Giordano Ferrari το πρόγραμμα Orphée(s).

Olive Jean-Paul Kαθηγητής, Tμήμα Μουσικής, Πανεπιστήμιο Paris 8

Ο Ζαν Πωλ Ολίβ είναι καθηγητής στο τμήμα Μουσικής του Πανεπιστημίου Paris 8, όπου διδάσκει μουσική αισθητική και ανάλυση. Μεταξύ των έργων του συγκαταλέγονται και τα: Alban Berg, le tissage et le sens, Musique et montage – Essai sur le matériau musical au début du XXe siècle, Un son désenchanté – Musique et théorie critique, Prose musicale et geste instrumental – Les Bagatelles pour quatuor à cordes d’Anton Webern. Έχει ιδρύσει και διευθύνει την εκδοτική σειρά «Arts 8» (Εκδόσεις L’ Harmattan) και συνδιευθύνει το μουσικολογικό περιοδικό Filigrane.

Καρράς Χρήστος Εκτελεστικός Διευθυντής - Επιμελητής Μουσικού Προγράμματος, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Ιδρύματος Ωνάση

Ο Χρήστος Καρράς γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1962. Σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και στη συνέχεια ολοκλήρωσε επιτυχώς το διδακτορικό του στη Σορβόννη (Paris I) το 1989. Η διατριβή του είχε τίτλο «Φιλοσοφία της μουσικής και της σύνθεσης από το 1945 – Σχετικά με τις συνθήκες της κριτικής». Όταν μετακόμισε στην Ελλάδα το 1990, εργάστηκε για αρκετά χρόνια στον τομέα του οίνου και των βιολογικών τροφίμων. Μεταξύ άλλων ήταν συν-ιδρυτής των Δρόμων του Κρασιού της Βόρειας Ελλάδας. Από το 2000 και εξής εργάζεται στον πολιτιστικό τομέα, αρχικά ως Διευθυντής Έργου του δικτύου MediMuses, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 2006 ορίστηκε πρώτος Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β & Μ Θεοχαράκη στην Αθήνα. Το 2009 εντάχθηκε στο δυναμικό του Ιδρύματος Ωνάση ως Εκτελεστικός Διευθυντής της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση, που άνοιξε τις πόρτες της στο κοινό τον Δεκέμβριο του 2010. Από τότε επιμελείται το μουσικό πρόγραμμα και έχει επίσης συντονίσει διάφορες παραγωγές εικαστικών έργων και συνέδρια. Είναι υπεύθυνος για τον γενικό συντονισμό της Στέγης και την υποβολή εκθέσεων στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος.

Σχετικές ομιλίες