Bodossaki Lectures on Demand
ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ

«Σύνθεση και η Μεσόγειος: νέα μουσική χωρικότητα, νέες χρονικότητες» - panel 6 (Έκτο μέρος)

Ζερβός Γιώργος, Fariji Anis, Moultaka Zad, Gedizlioglu Zeynep, Sánchez-Verdú José María, Καρράς Χρήστος

19 Φεβρουαρίου 2015

ΟΜΙΛΙΕΣ
EXIT FULL SCREEN VIDEO & SLIDES
ΔΙΑΡΚΕΙΑ 144:05 ΠΡΟΒΟΛΕΣ 801
ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ /
Ομιλητές
Ζερβός Γιώργος
Fariji Anis
Moultaka Zad
Gedizlioglu Zeynep
Sánchez-Verdú José María
Καρράς Χρήστος

Γλώσσα
Ελληνική, Αγγλική & Γαλλική (με παράλληλη ελληνική μετάφραση)

Ημερομηνία
19/02/2015

Διάρκεια
144:05

Εκδήλωση
Σύνθεση και η Μεσόγειος: νέα μουσική χωρικότητα, νέες χρονικότητες (Συνέδριο)

Χώρος
Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

Διοργάνωση
Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση
Université Paris XIII

Κατηγορία
Τέχνες / Πολιτισμός

Ετικέτες
σύνθεση, Μεσόγειος

Στην ανάρτηση αυτή, οι ομιλίες δημοσιεύονται στην ελληνική γλώσσα, είτε στην ελληνική πρωτότυπη εκφορά τους είτε με παράλληλη μετάφραση από τα αγγλικά στα ελληνικά.

Αν θέλετε να παρακολουθήσετε την εκδήλωση  με τις ομιλίες δημοσιευμένες στην αγγλική γλώσσα, πατήστε εδώ.

Συνεχίζοντας τη συνεργασία με το γαλλικό Πανεπιστήμιο Paris 8, η Στέγη συνδιοργάνωσε ένα διήμερο συνέδριο με τίτλο «Σύνθεση και η Μεσόγειος: νέα μουσική χωρικότητα, νέες χρονικότητες», στο οποίο συνθέτες και μουσικολόγοι από όλες σχεδόν τις χώρες της Μεσογείου ανέπτυξαν ένα γόνιμο διάλογο με επίκεντρο τις έννοιες της χωρικότητας και της χρονικότητας, προσπαθώντας να ανιχνεύσουν κοινό έδαφος και κοινές κατευθύνσεις στη σημερινή μουσική μιας περιοχής του κόσμου με βαθιά ιστορία και πολλαπλές όψεις.

Το συνέδριο συνδυάζει το λόγο με τον ήχο, εξερευνώντας τη σκέψη και τη μουσική που διαμορφώνουν τη σημερινή μουσική ταυτότητα της Μεσογείου. Πρόκειται για μια σύνθετη ταυτότητα, αποτελούμενη από διακριτές παραδόσεις, που όμως αλληλοεπηρεάζονται και στην οποία η σχέση παράδοσης και νεωτερικότητας δεν είναι μόνο σημείο ρήξης, αλλά ένα γόνιμο πεδίο που οι συνθέτες επεξεργάζονται στην πράξη.

Περιλήψεις ομιλιών:

Γιώργος Ζερβός - Σκέψεις πάνω στη μουσική της Μεσογείου σήμερα, με αφετηρία την κληρονομιά της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας
 

Στην παρούσα ομιλία θα προσπαθήσουμε να δείξουμε την ιστορική συνέχεια των αναζητήσεων και των προσπαθειών νοηματοδότησης των κινημάτων του μοντερνισμού, όπως αυτά εμφανίζονται, αρχικά από τα τέλη του 19ου έως τις αρχές του 20ού αιώνα, κατά τη διάρκεια –ιδιαίτερα– του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα και, τέλος, της σύγχρονης μοντερνικότητας (τέλη του 20ού και αρχές του 21ου αιώνα), μοντερνικότητα η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «νέα μοντερνικότητα» ή ακόμη και «μεταμοντέρνα μοντερνικότητα». Κύριο χαρακτηριστικό της μουσικής του 20ού αιώνα –που αφορά όχι μόνο στο μοντερνισμό, αλλά και σε ένα μέρος του μεταμοντερνισμού–, από τον Debussy, τον Schoenberg, τον Stravinsky και τον Bartók έως τον Varѐse, τον Webern και τον Messiaen και από τον Ξενάκη, τον Boulez και τον Ligeti έως τον Cage, τον Feldman και τον Reich, είναι η δημιουργία νέων ηχητικών κόσμων, νέων μουσικών χώρων και νέων χρονικοτήτων, τις περισσότερες φορές τελείως διαφορετικών μεταξύ τους ως προς τις αισθητικές κατευθύνσεις και τις χρησιμοποιούμενες τεχνικές σύνθεσης. Η συνεισφορά των συνθετών της ευρωπαϊκής περιφέρειας, αλλά και εκείνων της λεκάνης της Μεσογείου, είναι η επένδυση αυτών των νέων χώρων και χρονικοτήτων με μια μεσογειακού –θα λέγαμε– τύπου αισθαντικότητα και ευαισθησία, οι οποίες «λειαίνουν» το χώρο και το χρόνο του κλασικού μοντερνισμού. Στην τελευταία περίπτωση, οι παραδόσεις έρχονται πολλές φορές να ενσωματωθούν άμεσα ή έμμεσα στην ευρωπαϊκή παράδοση, διευρύνοντας τις αισθητικές προοπτικές και τις τεχνικές σύνθεσης της νέας αυτής μοντερνικότητας. Ο βαθμός της επιτυχούς ενσωμάτωσης στοιχείων από τις τοπικές παραδόσεις –όπου επιχειρείται κάτι τέτοιο– και η κριτική αντιμετώπιση των επιτευγμάτων των κινημάτων του μοντερνισμού, αλλά και του μεταμοντερνισμού, αποτελούν πάντοτε απαραίτητες προϋποθέσεις για την επανανοηματοδότηση και κοινωνικοποίηση της περιπέτειας της σύγχρονης μουσικής του 20ού και 21ου αιώνα.

Anis Fariji - Η μουσική σύνθεση υπό το πρίσμα του Διαφορετικού αλλά και ως χώρος, σύμφωνα με τον Édouard Glissant
 

Ο Εντουάρ Γκλισσάν, γαλλόφωνος συγγραφέας από την Καραϊβική, έχει επανειλημμένως εκφράσει τη σχέση της γλώσσας του με τη διαφορετικότητα, ως εξής: «Γράφω παρουσία όλων των γλωσσών του κόσμου». Η δήλωση γεννά ερωτήματα, καθώς ο συγγραφέας δεν γνώριζε παρά ελάχιστες γλώσσες, ούτε και τις λογοτεχνικές παραδόσεις άλλων πολιτισμών. Επομένως, προκύπτουν οι τρεις ακόλουθες υποθέσεις: κατ’ αρχάς, ότι η πράξη της δημιουργίας (τουλάχιστον στο έργο του) εμπλέκεται άμεσα σε ένα είδος συγχρονικότητας, γεγονός που από μόνο του ορίζει ένα χώρο• κατά δεύτερο, ότι το υπόστρωμα μιας τέτοιας συγχρονικότητας ορίζεται από το διαφορετικό και το ανόμοιο• και κατά τρίτο, ότι αυτός ο χώρος που διεκδικεί, είναι ωστόσο αόριστος και παραμένει άπιαστος, μολονότι σύμφωνα με τον συγγραφέα γίνεται αντιληπτός ως μια παγκόσμια ολότητα («όλες οι γλώσσες του κόσμου»). Με αφετηρία τη συγκεκριμένη φαντασίωση του χώρου, όπως αναδύεται μέσα από τη σκέψη του Εντουάρ Γκλισσάν, και επιστρατεύοντας επίσης άλλες κατηγορίες που χαρακτηρίζουν το έργο του, όπως την «κρεολοποίηση» (créolisation), τη «σχέση», το «ίχνος» και το «απρόβλεπτο», η ανακοίνωση αυτή θα επιχειρήσει να προσεγγίσει το χώρο μέσα στον οποίο κινείται η μουσική δημιουργία και τον οποίο ανασυνθέτει υπό το φως της «παγκοσμιότητας». Κατ’ αυτή την έννοια, οι συνθετικές εμπειρίες της περιοχής της Μεσογείου, που αμφιταλαντεύονται μεταξύ ταυτότητας και διαφορετικότητας, παρελθόντος και συγχρονικότητας, μιμητικής ορμής και ορθολογισμού, αποδεικνύονται σε πλήρη αντιστοιχία με τη δυναμική της ποιητικής του χώρου στον Εντουάρ Γκλισσάν.


Ζερβός Γιώργος Συνθέτης - Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Μουσικών Σπουδών, ΕΚΠΑ

Ο Γιώργος Ζερβός γεννήθηκε στο Κάιρο της Αιγύπτου και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1961. Είναι πτυχιούχος Φυσικής του Φυσικομαθηματικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών (1979). Σπούδασε ανώτερα θεωρητικά και πιάνο στο Ελληνικό Ωδείο και στο Ορφείο και σύνθεση με τον Γιάννη Ιωαννίδη. Το 1981 πήγε στο Παρίσι για μεταπτυχιακές σπουδές (Πανεπιστήμιο Paris I – Panthéon-Sorbonne). Εκεί παρακολούθησε μουσικολογία και αισθητική της μουσικής με τους Michel Guiomar και Daniel Charles και σύνθεση με τον Ιάννη Ξενάκη. Το 1982 απέκτησε μεταπτυχιακό τίτλο D.E.A. με τίτλο εργασίας «Μαθηματικές διαδικασίες στο έργο του Μπάρτοκ και του Ξενάκη», ενώ το 1995 ανακηρύχθηκε διδάκτορας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης υποβάλλοντας διατριβή με θέμα «Η κρίση του θέματος στο έργο των συνθετών της δεύτερης σχολής της Βιέννης: Schönberg, Berg, Webern».

Έργα του έχουν παιχτεί στην Ελλάδα, στην Κύπρο, καθώς και στην Ιταλία, Βουλγαρία, Γαλλία, Αυστρία, Ολλανδία, Αμερική και έχουν ηχογραφηθεί από την Ελληνική Ραδιοφωνία. Παραγγελίες για σύνθεση μουσικών έργων τού έχουν δοθεί από το Γ΄ Πρόγραμμα, το Ινστιτούτο Γκαίτε, το Δήμο Ηρακλείου, ΟΜΜΑ κ.ά. Το 1982 πήρε το πρώτο βραβείο σύνθεσης στο διαγωνισμό μουσικής δωματίου που προκήρυξε το Υπουργείο Πολιτισμού με το έργο «Κουαρτέτο εγχόρδων αρ. 1». Οι συνθέσεις του εκδίδονται από τον εκδοτικό οίκο Κ. Παπαγρηγορίου – Χ. Νάκας και έργα του έχουν κυκλοφορήσει από τις δισκογραφικές εταιρείες Warner (Έρως και Ψυχή, 1999), Agora (Σπουδή για κουαρτέτο εγχόρδων, 2000) Irida Classical (Πέντε παραλλαγές για φλάουτο και πιάνο, 2008).

Παράλληλα με τη σύνθεση, ασχολείται και με τη μουσικολογική έρευνα. Έχει γράψει άρθρα για τη μουσική του 20ου αιώνα σε ελληνικά και ξένα περιοδικά, έχει δώσει διαλέξεις και συμμετάσχει σε πολλά συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό. To 2002 εκδόθηκαν από τον εκδοτικό οίκο Κ. Παπαγρηγορίου -Χ. Νάκας δύο βιβλία του με τίτλους αντίστοιχα: Schönberg, Berg Webern: Η κρίση της μουσικής δια μέσου της κρίσης του θέματος και των μορφών και Ο Νίκος Σκαλκώτας και η ευρωπαϊκή παράδοση της μουσικής των αρχών του 20ου αιώνα. Στον ίδιο εκδοτικό οίκο εκδόθηκε το 2016 το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο: Από την αρχική έμπνευση στην τελική μορφοποίηση. Ο Γιώργος Ζερβός είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου διδάσκει ανάλυση, μουσική του 20ου αιώνα και σύνθεση.

Fariji Anis Υπ. Δρ. Μουσικολογίας, Πανεπιστήμιο Paris VIII

Ο Ανίς Φαριτζί γεννήθηκε στο Μαρόκο και κάνει το διδακτορικό του στη μουσικολογία στο Πανεπιστήμιο Paris 8. Προετοιμάζει τη διατριβή του υπό την επίβλεψη του Jean Paul Olive, με θέμα «Το ζήτημα του μοντερνισμού στη σύγχρονη αραβική μουσική τέχνη». Η διατριβή του αποτελεί συνέχεια της μεταπτυχιακής του έρευνας, που εξετάζει τη μουσική παράδοση στον αραβικό κόσμο και την παρακμή της. Στο πλαίσιο της έρευνάς του για τον αραβικό μουσικό μοντερνισμό διέμεινε ως επισκέπτης ερευνητής στο Centre du Patrimoine Musical Libanais στη Βυρηττό. Η διδακτορική του έρευνα χρηματοδοτήθηκε από την υποτροφία Édouard Glissant με την οποία βραβεύτηκε το 2013. Ταυτόχρονα, προετοιμάζει μια μεταπτυχιακή εργασία στην ανθρωπολογία- εθνομουσικολογία για το ζήτημα του μουσικού αυτοσχεδιασμού και της σχέσης του με το θείο, στο Πανεπιστήμιο Paris X - Nanterre υπό την επίβλεψη του Jean Lambert. Για το σκοπό αυτό, διενήργησε επιτόπια ανθρωπολογική έρευνα στο Μαρόκο, αφιερωμένη στην παρατήρηση της πρακτικής της απαγγελίας του Κορανίου στα τζαμιά και στα μουσουλμανικά ιεροδιδασκαλεία. Όσον αφορά τη θεωρητική και πρακτική μουσική κατάρτισή του, ο Ανίς Φαριτζί παρακολούθησε ανώτερες σπουδές στο Ωδείο της Καέν (κλασική κιθάρα και σύνθεση), ενώ παίζει επίσης ούτι.

Moultaka Zad Συνθέτης

Ο Ζαντ Μουλτακά ακολουθεί εδώ και πολλά χρόνια έναν προσωπικό δρόμο ως ερευνητής της μουσικής γλώσσας, ενσωματώνοντας τα θεμελιώδη δεδομένα της σύγχρονης δυτικής γραφής – μελωδία, ετεροφωνία, τροπικότητα, ρυθμοί, φωνητικότητα. Αυτή η έρευνα άπτεται πολλών τομέων πειραματισμού. Η αργή ωρίμανση μιας πολύ προσωπικής μορφής έκφρασης γέννησε από το 2003 μια σειρά έργων, η παραγωγή των οποίων απέκτησε σιγά σιγά εύρος: από τη χορωδιακή στη μουσική για σύνολα, από τη μουσική δωματίου στη φωνητική μουσική για σόλο, από την ηλεκτροακουστική στις ηχητικές εγκαταστάσεις και τη χορογραφία. Ο Ζαντ Μουλτακά εγκαινίασε μια σειρά συνεργασιών με πολυάριθμους καλλιτέχνες σε ολόκληρο τον κόσμο, ειδικότερα με τα σύνολα Ars Nova, Sillages, Accroche note, Musicatreize, L’Instant Donné, τη Netherland Radio Choir, το σύνολο Schönberg του Άμστερνταμ, το Nouvel Ensemble Moderne του Μόντρεαλ, τα Neue Vocalsolisten της Στουτγάρδης και τη χορωδία δωματίου Les éléments. Το 2004 δημιούργησε το μουσικό σύνολο Mezwej, προϊόν μιας πρωτοβουλίας με διάθεση πειραματισμού, έρευνας και δημιουργίας μέσω του προβληματισμού γύρω από τους ανατολίτικους και δυτικούς μουσικούς πολιτισμούς, της ιδιαίτερης έντασης και τριβής ανάμεσα στη γραφή και τον προφορικό λόγο. Ανάμεσα στο 2007 και το 2009, διέμεινε ως επισκέπτης ερευνητής στο Fondation Royaumont, ενώ από το 2015 μοιράζει τη δραστηριότητά του μεταξύ Βηρυττού, Παρισιού, Μασσαλίας και Ελλάδας.

Gedizlioglu Zeynep Συνθέτις

Η Ζεϋνέπ Γκεντιζλιόγλου γεννήθηκε το 1977 στη Σμύρνη της Τουρκίας και σπούδασε μουσική σύνθεση με τον Cengiz Tanc στην Κωνσταντινούπολη, τον Theo Brandmüller στο Ζααρμπρύκεν, τον Ivan Fedele στο Στρασβούργο και τον Wolfgang Rihm στην Καρλσρούη, καθώς και μουσική θεωρία με τον Michael Reudenbach˙ έλαβε πολλές υποτροφίες, όπως τη Wolfgang Rihm από το Hoepfner Foundation (2008) και υποτροφία από το Baden-Württemberg Art Foundation (2010). Το 2005, τιμήθηκε στη Βαϊμάρη με το βραβείο Grant-in-Aid, στο πλαίσιο της υποτροφίας Franz Liszt. Συμμετείχε με προσωπικές της συνθέσεις στα Διεθνή Θερινά Μαθήματα για τη Νέα Μουσική (Internationale Ferienkurse für Neue Musik) στο Ντάρμστατ και στο Centre Acanthes. Την περίοδο 2010-11 διέμεινε ως επισκέπτρια ερευνήτρια στο Institute for Music/Acoustic Research & Coordination (IRCAM) στο Παρίσι. Οι συνθέσεις της έχουν παρουσιαστεί σε διεθνή φεστιβάλ, όπως το Musica στο Στρασβούργο, το ISCM World New Music Days στο Γκέτεμποργκ, το Maerz Musik στο Βερολίνο, το Beethovenfest στη Βόννη, το Eclat στη Στουτγάρδη, το Wien Modern στη Βιέννη, το Wittener Tage für Neue Kammermusik στο Βίτεν, το Φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ κ.ά. Τα έργα της μεταδίδονται από το ραδιόφωνο και κυκλοφορούν σε cd. Συνεργάζεται με πολυάριθμες ορχήστρες και μουσικά σύνολα, όπως τη Φιλαρμονική Ορχήστρα Borusan της Κωνσταντινούπολης, τη Ραδιοφωνική Ορχήστρα της Βιέννης, τα Ensemble Modern, ensemble recherche, Accroche Note, Ensemble Orchestral Contemporain, Neue Vocalsolisten Stuttgart, oenm, Klangforum Wien κ.ά., καθώς και με το κουαρτέτο Ardíttí, το οποίο έχει πρωτοπαρουσιάσει πολλά από τα έργα της. Το 2012 τιμήθηκε με το βραβείο σύνθεσης Ernst von Siemens.

Sánchez-Verdú José María Συνθέτης, Διευθυντής ορχήστρας, Μουσικολόγος
Συνθέτης, διευθυντής ορχήστρας και μουσικολόγος, με σπουδές στην Ισπανία, την Ιταλία και τη Γερμανία, ο Χοσέ Μαρία Σάντσες-Βερδού έχει επίσης πτυχίο νομικής. Αυτό τον καιρό εκπονεί μια διδακτορική διατριβή στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης. Έχει σπουδάσει σύνθεση στη Μουσική Ακαδημία Hochschule, θέατρο και τέχνες στο Αννόβερο και μουσική στο Ωδείο της Σαραγόσσα. Η ευρεία εργογραφία του κινείται σε διάφορα πεδία, μεταξύ αυτών και στο μουσικό θέατρο, ενώ ο ίδιος χρησιμοποιεί την αρχιτεκτονική και το φως ως δραματουργικά στοιχεία της καλλιτεχνικής του παραγωγής. Έργα του έχουν παρουσιαστεί στα σημαντικότερα φεστιβάλ και σε όπερες από ορχήστρες της Ευρώπης. Μεταξύ των προσεχών κοντσέρτων του, συγκαταλέγονται το Atlas στο Ζάλτσμπουργκ (Μάρτιος 2015), το έργο του για κουαρτέτο εγχόρδων Νο 10 Barzaj στη Μαδρίτη (Μάρτιος 2015) και το Lux ex Tenebris στη Φρανκφούρτη με το Ensemble Moderne (Μάρτιος 2015).
Καρράς Χρήστος Εκτελεστικός Διευθυντής - Επιμελητής Μουσικού Προγράμματος, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Ιδρύματος Ωνάση

Ο Χρήστος Καρράς γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1962. Σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και στη συνέχεια ολοκλήρωσε επιτυχώς το διδακτορικό του στη Σορβόννη (Paris I) το 1989. Η διατριβή του είχε τίτλο «Φιλοσοφία της μουσικής και της σύνθεσης από το 1945 – Σχετικά με τις συνθήκες της κριτικής». Όταν μετακόμισε στην Ελλάδα το 1990, εργάστηκε για αρκετά χρόνια στον τομέα του οίνου και των βιολογικών τροφίμων. Μεταξύ άλλων ήταν συν-ιδρυτής των Δρόμων του Κρασιού της Βόρειας Ελλάδας. Από το 2000 και εξής εργάζεται στον πολιτιστικό τομέα, αρχικά ως Διευθυντής Έργου του δικτύου MediMuses, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 2006 ορίστηκε πρώτος Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β & Μ Θεοχαράκη στην Αθήνα. Το 2009 εντάχθηκε στο δυναμικό του Ιδρύματος Ωνάση ως Εκτελεστικός Διευθυντής της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση, που άνοιξε τις πόρτες της στο κοινό τον Δεκέμβριο του 2010. Από τότε επιμελείται το μουσικό πρόγραμμα και έχει επίσης συντονίσει διάφορες παραγωγές εικαστικών έργων και συνέδρια. Είναι υπεύθυνος για τον γενικό συντονισμό της Στέγης και την υποβολή εκθέσεων στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος.

Σχετικές ομιλίες