4η Συνεδρία: Οικοδομική, Γεωτεχνική

Η Εταιρεία Διερεύνησης της Αρχαιοελληνικής και Βυζαντινής Τεχνολογίας (ΕΔΑΒυΤ) και το NOESIS – Κέντρο Διάδοσης Επιστημών & Μουσείο Τεχνολογίας διοργάνωσαν το 3ο Διεθνές Συνέδριο Αρχαίας Ελληνικής και Βυζαντινής Τεχνολογίας, στις 19-21 Νοεμβρίου 2024, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Στόχος του Συνεδρίου ήταν η παρουσίαση επιστημονικών εργασιών που αφορούν την Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία από τις απαρχές μέχρι και τους Βυζαντινούς χρόνους και η ανάδειξη των πρόσφατων πορισμάτων της διεθνούς επιστημονικής έρευνας σ’ αυτόν τον τομέα.

Το Συνέδριο απευθύνεται σε Αρχαιολόγους, Ιστορικούς, Μηχανικούς, Χημικούς, Τεχνολόγους και άλλους επιστήμονες και εκπαιδευτικούς, από Ελληνικά και ξένα Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Κέντρα και Υπηρεσίες, που ασχολούνται με την έρευνα και την μελέτη της Αρχαίας Ελληνικής και Βυζαντινής Τεχνολογίας.

4η Συνεδρία: Οικοδομική, Γεωτεχνική

Gautier Di Confiego Edoardo, Engineer, Former Assistant Prof. at the Polytechnic University of Turin
Nero’s Cenatio Rotunda on the Palatine Hill. An Example of Hellenistic Engineering

Παλυβού Κλαίρη, Ομότ. Καθηγήτρια, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, ΑΠΘ, Ρεθεμιωτάκης Γιώργος, Ομότιμος Διευθυντής Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου,
Δρ. Χρηστάκης Κωστής, Knossos Curator, British School at Athens, Αθανασίου Κώστας, Δρ Αρχιτέκτων Μηχανικός
Mason’s Marks from the Minoan Palace of Galatas

Μπίτης Ιωάννης, Αρχιτέκτων Μηχανικός, Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή, Σπανού Νικολία, Αρχαιολόγος, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Τσιγωνάκη Χριστίνα, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Ο Κοχλίας του Θησαυρού στον Ναό της Αρχαίας Ελεύθερνας
Περίληψη. Η αρχαία Ελεύθερνα, πόλη με πολυπυρηνική οργάνωση, αναπτύχθηκε πάνω και γύρω από τους λόφους Νησί και Πυργί, στις ΒΔ υπώρειες του Ψηλορείτη στην Κεντρική Κρήτη. Στο Κεντρικό πλάτωμα του λόφου Πυργί, οι ανασκαφές του Πανεπιστημίου Κρήτης (Τομέας ΙΙΚεντρικός) έφεραν στο φως λατρευτικό κτήριο με διάρκεια λειτουργίας από τα αρχαϊκά έως τα ρωμαϊκά χρόνια, αποδεικνύοντας ότι εκεί εντοπίζεται η ακρόπολη της αρχαίας πόλης. Στο κέντρο του σηκού του ναού της ακρόπολης εντοπίστηκε, σφραγισμένος από το ρωμαϊκό πλακόστρωτο δάπεδο, υπόγειος θάλαμος με κυλινδρικό μονολιθικό στόμιο μέσα από τον οποίο ανασύρθηκε λίθινο μέλος και μεγάλος αριθμός λίθινων αποτμημάτων, όλα λαξευμένα στον ντόπιο ασβεστόλιθο. Η κοπιαστική διαδικασία συγκόλλησης των αποτμημάτων αποκατέστησε σε μεγάλο βαθμό έναν μονολιθικό κοχλία με διάμετρο κεφαλής 1,17μ, ενώ το στόμιο του υπόγειου θαλάμου αποδείχθηκε ότι αποτελούσε το περικόχλιό του. Το σύστημα αυτό σφράγιζε ασφαλίζοντας τον κιβωτιόσχημο θάλαμο. Στο σύστημα σφράγισης/ασφάλισης αποδόθηκαν και οι επενδεδυμένες με μέταλλο βαθιές εντορμίες που εντοπίστηκαν περιφερειακά του περικοχλίου. Η ιδιαίτερη αυτή κατασκευή ταυτίστηκε με το θησαυροφυλάκιο του ναού και σύμφωνα με τα ανασκαφικά δεδομένα χρονολογείται στην ελληνιστική περίοδο. Στο άρθρο παρουσιάζεται αναλυτικά το σύστημα κοχλία-περικοχλίου, εστιάζοντας στη γεωμετρία του συστήματος και στον τρόπο κοχλίωσης. Τρισδιάστατα μοντέλα της υπάρχουσας, αλλά και της αποκατεστημένης μορφής του συστήματος, θα ρίξουν φως σε αυτό το μοναδικό τεχνολογικό επίτευγμα, σε μια προσπάθεια να κατανοηθεί ο τρόπος λειτουργίας και ο ρόλος του στο εσωτερικό του αρχαίου ναού της ακρόπολης της Ελεύθερνας.

Ντουνιάς Γεώργιος, Δρ. Πολιτικός Μηχανικός Εδαφομηχανικός
Λοτίδης Μιχαήλ, Δρ. Μηχανικός Μεταλλείων Μεταλλουργός / ΕΔΑΦΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Α.Ε.
Retaining Walls in Ancient Theater Construction Geotechnical Approach

Πελεκάνος Μάριος, Δρ. Αρχιτέκτων Μηχανικός, Πανεπιστήμιο Frederick, Κύπρος
Οι ξυλόστεγες Βασιλικές του Τροόδους της Κύπρου (15ος 19ος αιώνας). Η μορφολογική εισαγωγή και η προσαρμοστική μετάπλαση του κατασκευαστικού τύπου
Περίληψη. Στην οροσειρά του Τροόδους της Κύπρου εμφανίστηκε, στα μέσα του 15ου αιώνα, ένας νέος τύπος βασιλικών με οξυκόρυφη ξύλινη στέγη, ενώ σήμερα καταγράφονται πέραν των 130 τέτοιων βασιλικών, οικοδομημένων από το 1455 μέχρι και τον 19ο αιώνα. Η μεγάλη κλίση της στέγης, τα επίπεδα κεραμίδια με το σημειακό σύμφυτο άγκιστρο και τις ξύλινες πυκνές τεγίδες ανάρτησης, η επικάλυψη των κεραμιδιών κατά τα δύο τρίτα με διασταυρωμένους αρμούς, οι ελεύθερα τοποθετημένοι ελκυστήρες που δεν αντιστοιχούν σε συγκεκριμένο ζεύγος αμειβόντων, το ταβάνωμα της εσωτερικής στέγης, η καλλιτεχνική επεξεργασία των ελκυστήρων με απομείωση της διατομής πλην του κεντρικού και των ακραίων τμημάτων, τα ένθετα ξύλινα οικόσημα και διακοσμητικά στοιχεία, και οι αντηρίδες με καμπύλο σχήμα σε τρίκλιτες βασιλικές, αποτελούν τυπολογικά, μορφολογικά και κατασκευαστικά στοιχεία των ξυλόστεγων βασιλικών του Τροόδους, τα οποία είχαν ως πρότυπα αντίστοιχες κατασκευές κυρίως σε περιοχές της Γαλλίας, κατά τον 15ο και 16ο αιώνα. Οι παρατηρούμενες ομοιότητες αφορούν κατά βάσιν την γενική τυπολογική και μορφολογική παρουσία τους, ενώ οι διαφορές τους αφορούν την γενική κατασκευαστική τους λογική, η οποία παρουσιάζεται εντελώς διαφοροποιημένη από τα αντίστοιχα δυτικά πρότυπα. Ενώ διατηρήθηκε η βασική τυπολογική χάραξη και η γενική εξωτερική μορφολογική παρουσία του εισηγμένου προτύπου, υιοθετήθηκε από την αρχή ένα δομικό σύστημα «ανατολικού τύπου», προσαρμοσμένο στις εντόπιες συνθήκες και τους αναγκαίους περιορισμούς, δηλαδή της διαθεσιμότητας των αναγκαίων οικοδομικών υλικών, της κάλυψης της ανάγκης για υπερστατικότητα και αντισεισμικότητα και την αντιμετώπιση της αναγκαιότητας για καλή βιοκλιματική λειτουργία. Παρ’ όλο που δεν υπάρχουν, μέχρι σήμερα, αδιάσειστα στοιχεία για την ακριβή ταυτότητα των μελετητών- αρχιμαστόρων, οι οποίοι συνέλαβαν και υλοποίησαν το ιδιόμορφο και πρωτότυπο τούτο δομικό σύστημα, εντούτοις, το υψηλό επίπεδο τεχνουργίας, σε συνδυασμό με τις καταγεγραμμένες συνήθειες των συνεργείων καραβομαραγκών κατά τις χειμερινές περιόδους και την παρατηρούμενη, την εποχή εκείνη, ύφεση των ναυπηγικών δραστηριοτήτων στην Κύπρο, υποστηρίζουν ότι η περίπτωση, οι ξυλόστεγες βασιλικές να κατασκευάστηκαν από συνεργεία καραβομαραγκών, με ντόπιους και ξένους μαστόρους, είναι εξαιρετικά πιθανή. Οι μορφολογικές επιδράσεις από την Δυτική Ευρώπη και οι κατασκευαστικές επιδράσεις από την Ανατολική Κατασκευαστική Λογική, συνδυαζόμενες, παρήγαγαν ένα ιδιότυπο και μοναδικό σύστημα στέγασης, υψηλού επιπέδου δημιουργικής σύλληψης και κατασκευαστικής αρτιότητας.

Παπασταθοπούλου Αριστέα, Δρ. Αρχαιολόγος, Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδος Ευρυτανίας
Ο κτιστός καμαροσκεπής μακεδονικού τύπου τάφος στο Περιβόλι Σπερχειάδος. Η αρχιτεκτονική ενός μνημείου μείζονος σημασίας κτισμένου κατά την εποχή της άνθησης της μακεδονικής κυριαρχίας

Pizzigoni Attilio, Architect, former Professor at the University of Bergamo, Italy
The Tile of Delphi. Designed to Protect from Rainwater or as a Self Supporting Structural Element for the Construction of a Vaulted Roof?