Μήδεια μάγισσα

Η Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη) και το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος διοργάνωσαν επιστημονικό συμπόσιο με τίτλο: Το θήλυ και οι ανατρεπτικές όψεις του στην ελληνική αρχαιότητα.

ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ: Éliane Allouch (ψυχαναλύτρια, SPF), Marie de Gandt (ελληνίστρια), Γιώργης Γιατρομανωλάκης (συγγραφέας, ελληνιστής), Σωτήρης Μανωλόπουλος (ψυχαναλυτής, ΕΨΕ), Claire Nancy (ελληνίστρια), Patricia Rossi (ψυχαναλύτρια, SPF), Sylvie Sesé-Léger (ψυχαναλύτρια, SPF), Agnès Verlet (ψυχαναλύτρια, SPF), Θανάσης Χατζόπουλος (ποιητής, ψυχαναλυτής, SPF).
 

Το δημοκρατικό πολίτευμα στην Αρχαία Ελλάδα δεν παραχωρούσε στην πραγματικότητα πολιτικά δικαιώματα στις γυναίκες. Μόνο η αναπαραγωγική τους λειτουργία λαμβανόταν υπόψη. Κάποιες θαρραλέες όμως, όπως η Ξανθίππη, η σύζυγος του Σωκράτη, ή η ποιήτρια Σαπφώ, τόλμησαν να αντιτεθούν σε αυτή την τάξη πραγμάτων.
 

Τραγικοί συγγραφείς, κυρίως ο Ευριπίδης, αλλά και συγγραφείς λαϊκών μύθων έδωσαν τη δυνατότητα να εξερευνηθούν οι διάφορες –ασυνείδητες– εκφάνσεις της γυναικείας σκέψης εκείνης της εποχής. Οι εκφάνσεις αυτές επηρεάζουν ακόμα και σήμερα, με γόνιμο τρόπο, τη σχέση μας με το θήλυ. Οι αρχαιοελληνικές γυναικείες φιγούρες (όπως η Λυσιστράτη, η Μήδεια, η Αγαύη, η Ιφιγένεια, η Πασιφάη, η Ψυχή, η Ξανθίππη, η Ιοκάστη) μέσα από τις αναπαραστάσεις τους στη μυθολογία, στη λογοτεχνία και στη ζωγραφική έθεσαν σε αμφισβήτηση τα θεμέλια του θηλυκού προτύπου στις δυτικές κοινωνίες.
 

Φωτίζοντας υπό αυτή την οπτική γωνία τους παραπάνω μύθους, ανακύπτουν σύγχρονα ερωτήματα σχετικά με τη σεξουαλικότητα, τις ορμές, το θάνατο και την ετερότητα. Ακολουθώντας τα αρχαία μονοπάτια με το σημερινό βήμα τους, ψυχαναλύτριες και ψυχαναλυτές, ελληνίστριες και ελληνιστές, ξεδιπλώνουν τις ερμηνείες τους.

Μήδεια μάγισσα

Η φρίκη της παιδοκτονίας κατακλύζει την τραγική σκηνή της Μήδειας. Η Patricia Rossi παρουσιάζει τη «βάρβαρη» ως «ευεργετική μάγισσα που επινοεί, στοχάζεται, σκέφτεται»· «εκείνη που φροντίζει, που προστατεύει». Πώς αυτή η αναπαράσταση της Μήδειας μεταμορφώθηκε στο αντίθετό της, στην ενσάρκωση του πιο αποκρουστικού φόνου; Ανατρέχοντας στον κύκλο των Αργοναυτών, στον οποίο οφείλουμε την εμφάνιση της Μήδειας στο μύθο, και από την αφήγηση που μας παραδίδει ο Απολλώνιος ο Ρόδιος στο επικό έργο του Αργοναυτικά, η Rossi ερευνά τη λειτουργία του φαρμάκου στο πλαίσιο της διαδικασίας της γέννησης και της αναγέννησης. Ο Ευριπίδης σκηνοθετεί το έγκλημα εναντίον των απογόνων σαν πράξη εκδίκησης εναντίον του Ιάσονα, του άπιστου συζύγου. Η μορφή της Μήδειας έχει σημαδέψει το φαντασιακό μας μέχρι σήμερα, σαγηνεύοντας και εμπνέοντας δημιουργούς, συγγραφείς, συνθέτες και ζωγράφους.
 

[Η αποστολή της Μήδειας] ήταν να επιτρέψει στον Ιάσονα να βρει τη θέση του σε μια γενεαλογία, προκειμένου να του επιστραφεί η εξουσία την οποία είχαν σφετεριστεί από τον πατέρα του […] ανακτώντας το Χρυσόμαλλο δέρας, το αντικείμενο φετίχ.

Μήδεια, ή το απόλυτο δικαίωμα μίας γυναίκας πάνω στη ζωή και το θάνατο του παιδιού της. Η Rossi βλέπει στις θεότητες

αυτή τη λειτουργία της πρωταρχικής και απαραίτητης ετερότητας που συμπαραστέκεται στο πλήρωμα του πλοίου, το οποίο, σαν συλλογικό σώμα, θα περάσει τις δοκιμασίες αντλώντας από την ευρηματικότητα που κρύβουν οι πολλαπλές ικανότητες των ατόμων που το συγκροτούν, όπως επίσης και από τα αποκαλυπτικά τους όνειρα, τη συνειδητή και ασυνείδητη ευφυΐα των θνητών. Οι θεές θα ευοδώσουν τη συνάντηση του Ιάσονα με τη μάγισσα Μήδεια, που θα εγγυηθεί τη ζωή και την επιβίωσή του. Το θήλυ επί το έργον.