Bodossaki Lectures on Demand
ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ

Ανεβαίνοντας την Ακρόπολη (Πρώτη ομιλία)

Κορρές Μανόλης

8 Απριλίου 2021

ΟΜΙΛΙΕΣ
EXIT FULL SCREEN
ΔΙΑΡΚΕΙΑ 01:33:58 ΠΡΟΒΟΛΕΣ 11364

Ο Ομότιμος Καθηγητής Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ και Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Μανόλης Κορρές, έδωσε την Πέμπτη 8 Απριλίου 2021 διαδικτυακή διάλεξη με θέμα «Ανεβαίνοντας στην Ακρόπολη», η οποία θα ολοκληρωθεί με μια δεύτερη ομιλία που θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 15 Απριλίου 2021 και θα δημοσιευθεί, επίσης, στο BLOD. Η εκδήλωση εντάσσεται στο πλαίσιο του κύκλου με τίτλο «Μαθήματα εμβαθύνσεως στην Ιστορία της Αρχιτεκτονικής - Διαλέξεις της Πέμπτης» που διοργανώνει το Εργαστήριο Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου.

Περίληψη της ομιλίας *

Πριν από έξι χιλιετίες, ο βράχος, χωρίς να είναι ψηλότερος, ήταν κατά μερικές δεκάδες πόδια πλατύτερος, διατηρώντας ακόμη περιμετρικές μάζες που αργότερα γκρεμίστηκαν από την φύση ή λατομήθηκαν. Η ράχη του, που θα έμενε ελεύθερη για εικοσιπέντε ακόμη αιώνες, είχε μια σαφή κορυφαία ακμή, που εκτεινόταν διαγώνια από εκεί που τώρα ανεμίζει η σημαία έως εκεί που μετά από τριανταπέντε αιώνες κτίσθηκε ο ναός της Αθηνάς Νίκης. Η ακμή αυτή ήταν στα πρώτα 100 μέτρα οριζόντια (με στάθμη αντίστοιχη προς σημερινό υψόμετρο 156μ), δυτικότερα όμως χαμήλωνε, όπως και τώρα, για να μηδενισθεί σε σημερινό υψόμετρο ~140μ. Στα βόρεια της ακμής, η επιφάνεια του βράχου κατηφορίζει μαλακά για να καταλήξει στους πανύψηλους βόρειους γκρεμούς. Στα νότια, αντιθέτως, κατηφόριζε πολύ πιο απότομα, αλλά χωρίς να διακόπτεται παντού από τους χαμηλούς νότιους γκρεμούς. Έτσι το ανέβασμα από τα νότια ήταν τότε τόσο εύκολο όσα και από τα δυτικά. Ίσως από τότε οι πρώτοι κάτοικοι, κινούμενοι από την αρχική παρά τον Ιλισό βάση τους, έφθαναν στον βράχο από τα νότια, ακριβώς εκεί που στη ρίζα του ανέβλυζε το νερό που μετά από 25 αιώνες θα ευνοούσε την ίδρυση ενός σπουδαίου Ασκληπιείου. Από εκεί πάλι, το μονοπάτι ανηφόριζε χωρίς εμπόδια προς το μέρος που τώρα καλύπτεται από το παλαιό μουσείο. Παρόμοια, ένα άλλο μονοπάτι ανερχόμενο από τα χαμηλά βόρεια μέρη που άρδευε ο Ηριδανός, σημάδευε ακριβώς την πηγή που κάποτε θα ήταν η Εμπεδώ ή Κλεψύδρα των αρχαίων Αθηναίων. Ακολούθως ανηφόριζε προς τα άνω για να ενωθεί με το νότιο μονοπάτι. Χιλιετίες αργότερα, το βόρειο μονοπάτι και η συνέχειά του, αλλά μόνον έως την κορυφή, θα είναι η οδός Παναθηναίων.

Το πανάρχαιο αυτό σύστημα προσπελάσεων περιείχε άλλα τρία βόρεια μονοπάτια και άλλα δύο νότια.

Τη μυκηναϊκή εποχή υπήρχαν στο τείχος πυλίδες, εκεί όπου περνούσαν αυτά τα μονοπάτια. Με τον καιρό, η μια μετά την άλλη οι πυλίδες καταργήθηκαν, εκτός από τη μεσαία βόρεια και την κύρια δυτική. Αλλά ακόμη και έτσι τα περισσότερα μονοπάτια διατηρήθηκαν και βελτιώθηκαν για να υπηρετούν τα ιδρυμένα στους κόλπους του βράχου ιερά. Πολύ σύντομα, αν όχι εξ αρχής, η δυτική πύλη είχε ένα προαύλιο και μια μεγάλη ράμπα. Την αρχαϊκή εποχή η ράμπα απέκτησε πλάτος 45 ποδών (13,5μ) και ένα πρόπυλο αντικατέστησε τη βαριά κυκλώπεια πύλη στην ίδια ακριβώς θέση. Το 490 π.Χ. ένα μαρμάρινο πρόπυλο κτιζόταν εκεί, με τον άξονά του να σημαδεύει την κορυφή του Λυκαβηττού. Το 438-432 π.Χ., κτίσθηκαν τα νυν Προπύλαια με άξονα παράλληλο προς τον Παρθενώνα και μια τεράστια προ αυτών ράμπα πλάτους 75 ποδών (22μ). Δυστυχώς ο Πελοποννησιακός Πόλεμος ματαίωσε πολλά, ακόμη και την κατασκευή της κλίμακας στο άνω πέρας της ράμπας.

Το σχέδιο πραγματοποιήθηκε μόλις το 40 μ.Χ. στο τέλος μιας σειράς αναστηλωτικών επεμβάσεων (Ερέχθειο κ.α.).

Αιώνες αργότερα, η μετατροπή της Ακρόπολης σε κάστρο υπαγόρευσε τη διαμόρφωση οχυρών διαδρόμων με διαδοχικές αλλαγές κατεύθυνσης και αντίστοιχες οχυρές πύλες. Το 1834 κατεδαφίσθηκε η προ των Προπυλαίων μεσαιωνική και οθωμανική οχύρωση για να ελευθερωθούν τα ενσωματωμένα σε αυτήν μάρμαρα του Ναού της Αθηνάς Νίκης, με τα οποία έγινε δυνατή η πλήρης αναστήλωση του μνημείου (1836). Το 1850 ικανό μέρος της ρωμαϊκής κλίμακας αναστηλώθηκε, για να κατεδαφισθεί το 1957, χάριν της τωρινής, τελείως εσφαλμένης διαμόρφωσης (1957, 1978, 2000).

*Δεν επιτρέπεται η αναπαραγωγή των αδημοσίευτων σχεδίων, τα πνευματικά τους δικαιώματα © ανήκουν στον Μανόλη Κορρέ.

Κορρές Μανόλης Ακαδημαϊκός - Αρχιτέκτων - Ομότιμος Καθηγητής Αρχιτεκτονικής, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1948. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (1972), και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πολυτεχνείο του Μονάχου (1975-77), Διδάκτωρ του Freie Universität του Βερολίνου (1991) και του ΕΜΠ (1992). Μηχανικός στα Έργα Συντήρησης Μνημείων της Ακρόπολης (1975, 1977-1979), Προϊστάμενος του Τμήματος Αναστηλώσεων στη Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού (1981), Προϊστάμενος του Έργου «Παρθενών» της Α΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (1983-1999). Αναπληρωτής Καθηγητής (1999) και πρωτοβάθμιος Καθηγητής (2006-2015) στο ΕΜΠ. Δίδαξε αρχαία αρχιτεκτονική, ιστορική τοπογραφία, αναστήλωση, εκτός από το ΕΜΠ και στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, στα Πανεπιστήμια Pensylvania και Berkeley των ΗΠΑ, και σε πανεπιστήμια  και ερευνητικά κέντρα της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας. Έχει συμμετάσχει στη μελέτη, συντήρηση, αναστήλωση και ανάδειξη πολλών ιστορικών μνημείων σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ειδικότερα στην Αθήνα, εργάστηκε στο Ερέχθειο, στο ιερό του Διονύσου, στο Διονυσιακό θέατρο στις νότιες παρειές της Ακρόπολης (υπεύθυνος έργου 1980-1983) και κυρίως στον Παρθενώνα (κατά το διάστημα 1983-1999 υπεύθυνος εργασιών αναστήλωσης και ανάδειξης του μνημείου). Διετέλεσε ή είναι  μέλος των Επιτροπών Συντήρησης των Μνημείων της Ακρόπολης (EΣMA), του Διονυσιακού Θεάτρου, της ακρόπολης Λίνδου, του Επικουρίου Απόλλωνος, της Υποεπιτροπής Συντήρησης των Γλυπτών του Παρθενώνα, της Επιτροπής Μαραθώνα. Υπήρξε Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού Ανέγερσης του Μουσείου Ακρόπολης και μέλος κριτικής επιτροπής Διεθνούς Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού για την αποκατάσταση του ναού του Αυγούστου στο Pozzuοli της Καμπανίας, στη νότιο Ιταλία. Τακτικό μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ, 2006-). Αντεπιστέλλον μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου του Βερολίνου και  της Koldewey Gesellschaft. Χρυσό Μετάλλιο της Ακαδημίας της Ρώμης (2013), Αργυρό Μετάλλιο της Γαλλικής Ακαδημίας Αρχιτεκτονικής (1995), Χάλκινο Μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών (1989), βραβείο Alexander von Humboldt (2003), Premio Internazionale di Archeologia, città di Ugento (Premio Zeus, 2006). H Ακαδημία Αθηνών τον βράβευσε για το βιβλίο του Η στέγη του Ηρωδείου και άλλες γιγάντιες γεφυρώσεις (2014). Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος (1998).

Κύρια  αυτοτελή  έργα: Μελέτη Αποκαταστάσεως του Παρθενώνος, τ. 2β (Αθήνα 1989)· Οικοδομική των αρχαίων κιόνων (Αθήναι 1991)· Από την Πεντέλη στον Παρθενώνα (Αθήνα 1993)· Μελέτη Αποκαταστάσεως του Παρθενώνος (Αθήνα 1994)· Εκτέλεση, Περιεχόμενο και Αξία των Χαρτών της Αττικής του Κάουπερτ (Αθήνα 2008)· Η στέγη του Ηρωδείου και άλλες γιγάντιες γεφυρώσεις (Αθήνα 2014)· (Με Κατερίνα Τζανάκη)  Η Κοίτα της Μέσα Μάνης και η αρχιτεκτονική της. Πρόταση προστασίας και ανανεώσεως του οικισμού (Αθήνα 1976)· (Με Χ. Μπούρα και με τη συνεργασία και των Θ. Σκουλικίδη – Ν. Μπελογιάννη – Εύης Παπακωνσταντίνου – Δ. Χαραλάμπους – Κ. Ζάμπα) Μελέτη Αποκαταστάσεως του Παρθενώνα (Αθήνα 1983)· (Με Ν. Τογανίδη – Κ. Ζάμπα – Θ. Σκουλικίδη κ.ά.) Μελέτη Αποκαταστάσεως του Παρθενώνα, τ. 2α (Αθήνα 1989)· (Με C. Hadjiaslani) Die Explosion des Parthenon (Berlin 1990).

Τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 2017.

Σχετικές ομιλίες