Bodossaki Lectures on Demand
ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ

ΝΗΕΣ ΠΟΝΤΟΠΟΡΟΙ. Ομηρικά πλοία, δεινοί πλόες και Ναυτική Αρχαιολογία

Τζάλας Χάρης, Τάσιος Θεοδόσης, Καμαρινού Δήμητρα, Παλυβού Κλαίρη

21 Νοεμβρίου 2023

ΟΜΙΛΙΕΣ
EXIT FULL SCREEN VIDEO & SLIDES
ΔΙΑΡΚΕΙΑ 01:12:48 ΠΡΟΒΟΛΕΣ 391
ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ /

Κι αν έχουμε ταξιδέψει μαζί με τον Οδυσσέα πάνω στο καράβι του! Στη φαντασία μας, βέβαια, μόνο! Διότι η Μεσόγειος, μέχρι πρόσφατα, κρατούσε στον βυθό της, απρόσιτα για μας, τα ναυαγισμένα σκαριά. Ποια είναι όμως η ιστορική πραγματικότητα; Πώς να ήταν τα πλοία των Μυκηναίων και των ομηρικών ηρώων; Για ποιους λόγους ανοίγονταν «ἐπ᾽ εὐρέα νῶτα θαλάσσης» και ποιοι ήταν οι προορισμοί τους; Τι αναζητούσαν στα διαμεσογειακά ταξίδια τους και πώς αντιμετώπιζαν τις δυσκολίες στις θαλάσσιες ρότες; Πώς ήταν η ζωή εν πλω και πού αναζητούσαν ασφαλή αγκυροβόλια; Ποιοι λαοί συμπλέανε στα καταστρώματα των πλοίων και πώς αλληλεπιδρούσαν οι ναυτικοί και οι πολιτισμοί του Αιγαιακού κόσμου με αυτούς της Αιγύπτου, της Φοινίκης και της Κύπρου; Ποια ήταν τα μυστικά των ναυδόμων για την επιλογή της ξυλείας και ποια εργαλεία είχαν στη διάθεσή τους; Πώς ναυπηγούσανε καράβια χωρίς αρχικό σκελετό και χωρίς καρφιά;

Η έκδοση είναι μοναδική για την ελληνική βιβλιογραφία και καλύπτει ένα μεγάλο κενό στις γνώσεις μας για την αρχαία ελληνική ναυπηγική και ναυτική παράδοση από τη Μυκηναϊκή Εποχή και τους Ομηρικούς χρόνους. Η πρωτοτυπία του έργου, και σε σχέση με τη διεθνή βιβλιογραφία, έγκειται στο ότι με αφετηρία τη ναυπηγική ανάγνωση της «σχεδίας» του Οδυσσέα, αντιπαραβάλλονται οι αναφορές στα ομηρικά έπη σε πλοία και θαλασσινά ταξίδια με τις αρχαιολογικές πηγές: σκαριφήματα πλοίων σε αγγεία Μυκηναϊκής και Γεωμετρικής Εποχής, εικονογραφικά παράλληλα σκαφών όλων των ναυτικών πολιτισμών της ΝΑ Μεσογείου, ναυαγισμένα σκαριά σε όλη την έκταση της Μεσογείου σε διάστημα χιλίων χρόνων (14ο – 5ο αι. π.Χ.). Δυσεπίλυτα ερωτήματα, όπως ο ρόλος του υψηλού ακρόπλωρου και οι δυνατότητες όρτσα πλεύσης και πλοήγησης των σκαφών, απαντώνται μέσα από τεχνικές μελέτες και πειράματα. Χάρτες, σχέδια, φωτορεαλιστικές αναπαραστάσεις, φωτογραφίες υποβρύχιων ανασκαφών και μουσειακών αντικειμένων εμπλουτίζουν τη σύνθεση της εικόνας των πλοίων και της ζωής στα διαμεσογειακά ταξίδια.Η ενδελεχής ναυπηγική ανάγνωση και ερμηνεία της κατασκευής της «σχεδίας» του Οδυσσέα αποκαλύπτει ότι δεν πρόκειται για κατασκευή σχεδίας, αλλά ότι είναι ένας ακριβόλογος οδηγός για τις φάσεις ναυπήγησης ιστιοφόρου πλοίου της εποχής και μάλιστα με εξελιγμένη τεχνική σύνδεσης των σανίδων του κύτους του.

Προκειμένου να μυήσει τον αναγνώστη σε ένα σχετικά άγνωστό στο ευρύ κοινό θέμα, η συγγραφέας ανασυνθέσει το αντικείμενό της σε τρία επίπεδα.Το πρώτο είναι αυτό του πυρήνα της βραβευμένης από την Ακαδημία Αθηνών (2006) επιστημονικής έρευνάς της, ο οποίος παρουσιάζεται με εύληπτο και κατανοητό για το ευρύ κοινό τρόπο. Το δεύτερο επίπεδο, οι «Σταθμοί» της έρευνας, αφηγείται τις αναζητήσεις της «Διεπιστημονικής Ομάδας Ναυτικής Αρχαιολογίας του Ξυλοκάστρου», που είχε την τύχη να εκπονεί τη μελέτη για την κατασκευή μιας μυκηναϊκής εικοσόρου την εποχή που η Ναυτική Αρχαιολογία έθετε τα θεμέλιά της. Στο τρίτο επίπεδο, στις «Αντιστροφές» στο τέλος κάθε κεφαλαίου, η συγγραφέας, αναπλάθοντας το απτό υλικό των υποβρύχιων ανασκαφών, διηγείται τις περιπέτειες μιας Μυκηναίας σε μία ριψοκίνδυνη ναυτική αποστολή στις φημισμένες τότε πολιτείες της ΝΑ Μεσογείου.

Το βιβλίο, καρπός υπερδεκαετούς έρευνας, ανοίγει, στην ουσία, μια θύρα ερμηνείας των μακραίωνων δράσεων του ελληνικού πολιτισμού, ήδη από τα προϊστορικά χρόνια, μέσα από την οποία αναδεικνύεται εναργέστερα ο χαρακτήρας του: καταδεικνύει ότι δεν τον χαρακτηρίζει μόνο το άγγιγμα της θάλασσας, αλλά ότι σημαντικές επιλογές και εκφράσεις του διαμορφώθηκαν μέσα από τη ναυτική διάστασή του.

Τζάλας Χάρης Πρόεδρος Ινστιτούτου Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης – Συγγραφέας

Ο Χάρης Τζάλας είναι Πρόεδρος του Ινστιτούτου Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης, Υπεύθυνος των ενάλιων ερευνών στην Αλεξάνδρεια και συγγραφέας. 

Τάσιος Θεοδόσης Ομότιμος Καθηγητής Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου - Επίτιμος Πρόεδρος, Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία - Πρόεδρος, Εταιρεία για τη Διερεύνηση της Αρχαιοελληνικής και Βυζαντινής Τεχνολογίας (ΕΔΑΒυΤ)

Ο Καθηγητής Θεοδόσης Τάσιος γεννήθηκε στην Καστοριά. Πήρε το δίπλωμα του Πολιτικού Μηχανικού από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (1953) και συνέχισε τις σπουδές του στο Centre d'Etudes Superieures ITBTB, στο Παρίσι, για ένα χρόνο. Αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Ε.Μ.Π. το 1958. Εξελέγη Επιμελητής του Ε.Μ.Π. (1958) και στη συνέχεια Έκτακτος Μόνιμος Καθηγητής (1964) και Τακτικός Καθηγητής (1969). Ίδρυσε το Εργαστήριο Οπλισμένου Σκυροδέματος του Ε.Μ.Π. και το διεύθυνε μέχρι την αποχώρησή του (1997). Δίδαξε ακόμα στα Πανεπιστήμια της Βαγδάτης (1979), της Σαγκάης (1982), της Νανκίν (1985), της Παβίας (1986) και στο College International des Sciences de Construction Paris (1979-1989).

Εξέχουσα μορφή στην επιστημονική και επαγγελματική ζωή της χώρας, υπήρξε δάσκαλος χιλιάδων μηχανικών, δημοσίευσε εκατοντάδες επιστημονικές εργασίες στις περιοχές της Εδαφομηχανικής, της Τεχνολογίας του Σκυροδέματος και της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, ενώ ασχολήθηκε με μια ευρύτατη περιοχή επιστημονικών, τεχνολογικών και εκπαιδευτικών θεμάτων (ευρωπαϊκοί και εθνικοί κανονισμοί, αντισεισμική προστασία, προστασία μνημείων, δημόσια έργα) αλλά και με θέματα Φιλοσοφίας, Παιδείας, Γλώσσας, Ορολογίας, καθώς και με κοινωνικά θέματα ως συντάκτης Επιφυλλίδων στον ημερήσιο και εβδομαδιαίο Τύπο.

Είναι ιδρυτικό μέλος και Πρόεδρος πολλών ελληνικών Επιστημονικών Ενώσεων, μέλος αμερικανικών και ευρωπαϊκών Ενώσεων, ενώ διετέλεσε Πρόεδρος της RILEM (1977-78), της CEB (1983-87), του «Model Code 90» (1987-91), Σύμβουλος των Ηνωμένων Εθνών και Εμπειρογνώμων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.

Απέσπασε πολλές τιμητικές διακρίσεις. Είναι Επίτιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Νανκίν (1985), Επίτιμος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Λιέγης (1986), Fellow του American Concrete Institute (1986), Επίτιμος Πρόεδρος της CEB (1988), Επίτιμο Μέλος της RILEM (1989), της CIAS (1998), του Επιστημονικού Τεχνικού Επιμελητηρίου Κύπρου (1999), της CICOP (2001), Επίτιμος Διδάκτωρ του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου (2001), Μέλος της Ακαδημίας Επιστημών του Τορίνο (2004), Επίτιμος Πρόεδρος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας (2004) και Επίτιμο Μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Ορολογίας (2008). Τιμήθηκε, επίσης, με το Μετάλλιο της Πόλεως των Παρισίων (1986).

Είναι Πρόεδρος της Εταιρείας για τη Διερεύνηση της Αρχαοελληνικής και Βυζαντινής Τεχνολογίας (ΕΔΑΒυΤ).

Καμαρινού Δήμητρα Δρ. Αρχαιολόγος - Συγγραφέας

Η Δρ Δήμητρα Καμαρινού σπούδασε Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Αρχαιολογία και την Ιστορία της Τέχνης στα Πανεπιστήμια Würzburg και Bochum της Γερμανίας. Είναι Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Πατρών και έχει εκπονήσει μεταδιδακτορική έρευνα (post-doc) στη Βρετανική Σχολή Αθηνών υπό τον David Blackman, Oxford University. Υπήρξε στέλεχος της «Διεπιστημονικής Ομάδας Ναυτικής Αρχαιολογίας Ξυλοκάστρου» διερευνώντας και παρουσιάζοντας σε Διεθνή Συνέδρια τη ναυτική διάσταση των ομηρικών επών και του μυκηναϊκού πολιτισμού. Για το έργο της αυτό, που αποτελεί τον πυρήνα του βιβλίου «ΝΗΕΣ ΠΟΝΤΟΠΟΡΟΙ» τιμήθηκε το 2006 με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών στην Αρχαιολογία. Έχει αξιόλογο συγγραφικό έργο και το 2011 τιμήθηκε με βραβείο του Διεθνούς Λογοτεχνικού Διαγωνισμού «Τα μάρμαρα του Παρθενώνα. Η ιστορία μιας κλοπής ή η κλοπή της Ιστορίας».Τα ενδιαφέροντα της έχουν επεκταθεί αφενός στη νεότερη Ελληνική Ιστορία με έμφαση σε αυτή των γυναικών και αφετέρου στη βιωματική μύηση στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τις ρίζες της αρχαίας θεραπευτικής. Είναι συγγραφέας των βιβλίων «ΝΗΕΣ ΠΟΝΤΟΠΟΡΟΙ. Ομηρικά πλοία, δεινοί πλόες και Ναυτική Αρχαιολογία». «Πλόες και πολιτισμοί της Οδύσσειας», «Η σχεδία του Οδυσσέα», «Γυμνές αλήθειες γυναικών. Η αθέατη ιστορία», «Καρέ Ιστορίας. Αγώνες των Ελλήνων 1821-1923», «Η μέθοδος Project στην πράξη», «Βιωματική μάθηση στο σχολείο», «Διδακτική της Ιστορίας», «Ορεινή Κορινθία» και των θεατρικών έργων «Έχεις θέση»-«Γι’ αυτά πολεμήσατε, στρατηγέ Μακρυγιάννη;» και «Χλωμό τριαντάφυλλο». Με σεναριακά κείμενα και αφήγηση έχει συμμετάσχει στα επετειακά ντοκιμαντέρ «Μήτρα Γη» και «Υδάτινος ορίζοντας» της ΕΤ1.

Παλυβού Κλαίρη Ομότιμη Καθηγήτρια, Τμήμα Αρχιτεκτόνων, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Η Κλαίρη Παλυβού είναι Ομότιμη Καθηγήτρια του Α.Π.Θ. και επισκέπτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Frederick της Κύπρου.

Διδάσκει Ιστορία της Αρχιτεκτονικής και Διαχείριση Μνημείων Πολιτισμού. Είναι επιστημονικός συνεργάτης της ανασκαφής της προϊστορικής πόλης στο Ακρωτήρι Θήρας και έχει εκπονήσει μελέτες στερέωσης και ανάδειξης σε Κνωσό, Μυκήνες, Θέατρο Θορικού, κ.α. Έλαβε το Α’ Βραβείο στον διαγωνισμό για την πεζοδρόμηση της Δ. Αρεοπαγίτου-Απ. Παύλου, (σύμπραξη 4 μελετητών). Σύμβουλος-εμπειρογνώμων σε θέματα προστασίας και ανάδειξης μνημείων (UNESCO, ICOMOS, Council of Europe).

Το ακαδημαϊκό της έργο εστιάζει στην αρχιτεκτονική και την τέχνη του προϊστορικού Αιγαίου και έχει αναγνωριστεί με διεθνή βραβεία και υποτροφίες. Έχει παρουσιάσει το έργο της σε πάνω από 200 διαλέξεις, ημερίδες και διεθνή συνέδρια, καθώς και σε συνεντεύξεις σε ελληνικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης (History Channel, Discovery, BBC). Έχει εκδώσει 8 βιβλία και πλήθος επιστημονικών άρθρων.

Ιδρυτικό μέλος και Αντιπρόεδρος της Eταιρείας Διερεύνησης Αρχαιοελληνικής και Βυζαντινής Tεχνολογίας, έχει επιμεληθεί σχετικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, τα Πρακτικά δύο Διεθνών Συνεδρίων, καθώς και το ετήσιο αφιέρωμα του περιοδικού Αρχαιολογία στην Ελληνική Τεχνολογία, από την αρχαιότητα ως σήμερα.

Σχετικές ομιλίες