Η Μνήμη της Οθωμανικής Θεσσαλονίκης

Scroll down for English

Το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Πρόγραμμα Οθωμανικών Σπουδών) και το Orient-Institut της Πόλης (Orient-Institut, Istanbul) οργανώνουν στο Σισμανόγλειο Μέγαρο κύκλο διαλέξεων με θέμα: "Ενθυμήσεις από το οθωμανικό παρελθόν της Ανατολικής Μεσογείου”. Η σειρά αυτή των διαλέξεων που οργανώνεται στο Σισμανόγλειο Μέγαρο από την Ευαγγελία Μπαλτά (Πρόγραμμα Οθωμανικών Σπουδών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών) και τον Richard Wittmann (Orient-Institut της Πόλης), κατά το ακαδημαϊκό έτος Οκτ. 2015 - Μάιος 2016, έχει στόχο να φωτίσει όψεις από το κοινό παρελθόν των σημερινών κατοίκων της Ανατολικής Μεσογείου. Η σειρά αυτή των διαλέξεων συνάδει με τα ερευνητικά ενδιαφέροντα του Orient-Institut και του Προγράμματος Οθωμανικών Σπουδών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Εστιάζει σε έναν μεγάλο αριθμό πηγών που υπερσκελίζουν τους κλασικούς κανόνες της καθιερωμένης ιστορικής συγγραφής. Από προσωπικά και επίσημα κείμενα, καθώς και εικαστικές και καλλιτεχνικές μορφές έκφρασης, θα επιχειρηθεί να φωτιστούν οι ρήξεις και οι συνέχειες που ακολούθησαν τη βαθειά πολιτική αναδιοργάνωση αυτού του ευρέος – και για αιώνες ενοποιημένου – γεωγραφικού χώρου  ώς τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.
Διαβάστε περισσότερα http://goo.gl/cL5mVN

O 6ος κύκλος των διαλέξεων ήταν αφιερωμένες στο οθωμανικό παρελθόν της Θεσσαλονίκης, οικονομική και πολιτιστική πρωτεύουσα των Βαλκανίων, προσφιλή τόπο της λογοτεχνίας. Η πόλη αυτή συγκεντρώνει δυο ιστορίες, όπως πολλοί έχουν επισημάνει. Την ιστορία μιας πολυπολιτισμικής πόλης και την ιστορία της λογικής και της πρακτικής της ανεκτικότητας σε μια αυτοκρατορική πραγματικότητα. Αυτά τα δυο στοιχεία καθορίζουν τη μοναδικότητα της Θεσσαλονίκης στην περίοδο που ξεκινάει με την κατάκτησή της από τους Οθωμανούς και την άφιξη των Σεφαραδιτών στην οθωμανική αυτοκρατορία και καταλήγει στην ενσωμάτωση της πόλης από το ελληνικό κράτος, στο πλαίσιο του οποίου η Θεσσαλονίκη εξαλείφει με επιταχυνόμενο τρόπο τον πολυπολιτισμικό της χαρακτήρα.

Οι ομιλητές μας ειδικοί, ο καθένας από τη μεριά του στην ιστορία της  γενέθλιας πόλης τους, παρουσίασαν όψεις από το παρελθόν της, τη μνήμη που έμεινε χαραγμένη για τη πόλη αυτή και τους κατοίκους της σε προσωπικά ημερολόγια αλλά και στον οικιστικό χώρο της.

Η κ. Ρένα Μόλχο είναι γνωστή διεθνώς για τις μελέτες της σχετικά με την ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης και συνέβαλε τα μέγιστα στην εδραίωση της μελέτης της ιστορίας των Εβραίων του ελλαδικού χώρου. Παρουσίασε μια ανθρωπολογική και ιστορική πηγή της μικροϊστορίας των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για τις «Αναμνήσεις του γιατρού Μ. Γιοέλ», σελίδες από τις προσωπικές σημειώσεις του γιατρού Γιοέλ γραμμένες στα Ισπανοεβρέικα, τις οποίες  μετέφρασε στα αγγλικά και εξέδωσε σε βιβλίο πρώτα στις εκδόσεις Isis Press in Istanbul και μετά ελληνικά στην Αθήνα. Ένα πολύτιμο υλικό, που έρχεται να φωτίσει από μια άλλη σκοπιά την ιστορία της πόλης στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

Ο έτερος των ομιλητών, ο Βασίλης Κολώνας, γνωστός επίσης στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα για τις μελέτες του για την αρχιτεκτονική ιστορία της Θεσσαλονίκης και άλλων πόλεων, για τους Έλληνες αρχιτέκτονες στην οθωμανική αυτοκρατορία κλπ. Παρουσίασε τη συνοικία Χαμιδιέ της Θεσσαλονίκης, τις Εξοχές όπως την ονόμαζαν οι Έλληνες, γιατί ακριβώς βρισκόταν έξω από τα τείχη, πέραν του Λευκού Πύργου προς την κατεύθυνση του Καραμπουρνού. Η συνοικία αυτή αναπτύχθηκε μετά την πυρκαγιά του 1890 και γρήγορα οικίστηκε από υψηλά κοινωνικά στρώματα, πού έκτισαν περίτεχνα πολυτελή κτίρια, τα οποία παρουσίασε και στην ομιλία του ο Β. Κολώνας.

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΟΜΙΛΙΩΝ

Βασίλης Κολώνας: “Όμορφη η νέα πόλις». Εικονογραφία της συνοικίας Χαμηδιέ στη Θεσσαλονίκη (1885-1912)

“H μόνη πόλη που μπορεί να συγκριθεί με την Kωνσταντινούπολη είναι η Θεσσαλονίκη” δηλώνει στα 1908 ο Sir Charles Elliot, K.C.M.G., γραμματέας στη Βρεττανική πρεσβεία. «Παρά το γεγονός ότι δεν υπήρξε ποτέ τόπος διαμονής του Σουλτάνου, η μακρά και πολυκύμαντη ιστορία της, η πολυεθνής και κοσμοπολίτικη κοινωνία της και οι ισχυρές ευρωπαϊκές και όχι τουρκικές επιρροές τις οποίες δέχεται σε μόνιμη βάση, της προσδίδουν ομοιότητες με  αυτή τη σπουδαία πόλη”. Κατά την περίοδο 1885-1912 μια νέα συνοικία δημιουργείται εκτός των ΝΑ τειχών. Στις Εξοχές ή Χαμηδιέ όπως ήταν η επίσημη ονομασία της νέας συνοικίας κύριος στόχος ήταν η ανάπτυξη μιας κατ' εξοχήν περιοχής κατοικίας, βασισμένης σε νέες προδιαγραφές και η εγκατάσταση σ’αυτήν μιας νεοσύστατης και κυρίαρχης αστικής τάξης. Στις Eξοχές η εγκατάσταση των κατοίκων δεν ακολούθησε τον χωρικό διαχωρισμό της εντός των τειχών πόλης, ανά εθνική-θρησκευτική ενότητα, αλλά υπάκουε σε κριτήρια οικονομικού ή κοινωνικού χαρακτήρα. Το κύρος μιας κατοικίας στη νέα συνοικία αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα στην επιλογή της τόπου διαμονής. Ο εκλεκτισμός, το “διεθνές κίνημα” του τέλους του 19ου αιώνα, μέσα από τις ποικίλες μορφολογικές εκδοχές του, θα δώσει τη δυνατότητα σε ιδιοκτήτες και αρχιτέκτονες να επιλέξουν και να καταστήσουν σημαίνουσα την αρχιτεκτονική της κατοικίας και να αναδείξουν τις Εξοχές ως το περισσότερο ευρωπαϊκό τμήμα της πόλης.

Ρένα Μόλχο: Οι αναμνήσεις του γιατρού Μ.Γιοέλ: Ένα αυτοβιογραφικό κείμενο για την κοινωνική αλλαγή στην οθωμανική Θεσσαλονίκη στην αυγή του 20ου αιώνα

Την αυγή του 20^ου αιώνα η κοινωνία των σεφαραδιτών της Θεσσαλονίκης αντιμετώπισε τη πρόκληση του εκσυγχρονισμού. Τα άτομα και οι κοινωνικές ομάδες δεν καλύπτονταν πλέον από την παραδοσιακή γνώση και εμπειρία. Η αυτοβιογραφία του γιατρού Γιοέλ που δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στην ισπανοεβραϊκή εφημερίδα La Accion (Η Δράση) τον Απρίλιο και τον Μάιο του 1938, αποτελεί πηγή που συμπυκνώνει τις αλλαγές στον ιδιωτικό και στο δημόσιο βίο. Ο γιατρός διερευνά τη μεταβαλλόμενη πραγματικότητα σε διάφορους τομείς όπως την κοινοτική διοίκηση, την κοινωνική και την εκπαιδευτική πολιτική, την εργασία, την οικογένεια, την υγεία και ιδιαίτερα την άσκηση της ιατρικής. Πριν επιστρέψει στη γενέτειρά του ως ειδικευμένος γυναικολόγος ο συγγραφέας είχε σπουδάσει στην Ιστανμπούλ και στο Παρίσι.  Ήταν επομένως σε θέση να κάνει τη σύγκριση  με τις παλιότερες πρακτικές. Η επιλογή του να γράψει την αυτοβιογραφία του στην τοπική ισπανοεβραϊκή γλώσσα μας αποκαλύπτει τα ενδιαφέροντα των συγχρόνων του αναγνωστών της εφημερίδας και παράλληλα μας επιτρέπει να παρακολουθήσουμε την εκσυγχρονιστική πορεία της εβραϊκής κοινωνίας της Θεσσαλονίκης.

TEXT IN ENGISH

Τhe National Hellenic Research Institute (Ottoman Studies Programme) and the Orient-Institut (Istanbul) is to hold at the Sismanoglio Megaro a series of lectures titled “Remembering the Ottoman Past in the Eastern Mediterranean”. This joint series of lectures organized by Evangelia Balta (Programme of Ottoman Studies, National Hellenic Research Foundation, Athens) and Richard Wittmann (Orient-Institut, Istanbul), to be held at the Sismanoglio Megaro during the October 2015 – May 2016 academic year, aims to shed light on various aspects of the communal past of today’s residents of the Eastern Mediterannean region. This series of lectures is consistent with the research interests of the Orient-Institut Istanbul and the Programme of Ottoman Studies at the National Hellenic Research Foundation. It focuses on a large number of sources that go beyond the standard rules of established history-writing. By taking into account personal and official textual sources, as well as visual and artistic forms of expression, an attempt will be made to throw light on the rifts and continuities that accompanied the profound political reshuffling in this wide – and for centuries, unified – geographical area during the first third of the twentieth century. Read more http://goo.gl/cL5mVN

The 6th cycle of our lectures was dedicated to the Memory of Ottoman Salonica, until now the financial and cultural capital of the Balkans and a beloved site of the fiction. This city brings together two histories, as many have pointed out. The history of a multicultural city and the history of the logic and practice of tolerance in an imperial reality. These two elements define the uniqueness of Salonica during the period beginning from its conquest by the Ottomans and the arrival of the Sephardic Jews in the Ottoman Empire and ending with the city’s incorporation into the Greek national state, within which Salonica rapidly lost its multicultural character.

Our speakers, both experts in their own field on the history of their native city, will present aspects from its past, the memory of this city and its inhabitants that remained carved in personal diaries as well as in its residential area.

Dr. Rena Molho is well-known for her studies on the history of the Jews of Salonica. It is the “Memories of Doctor M. Yoel”, pages from the personal notes of Doctor Yoel written in Ladino, which she translated into English and published in a book first at Isis Press in Istanbul and then in Greek in Athens. Valuable material that comes to shed light from another perspective on the history of the city during the first decades of the 20th century.

Our second guest Vassilis Kolonas, also well-known in the international academic community presented the district of Hamidiye. The Greeks called it the countryside Exohesas it was located just outside the walls, beyond the White Tower in the direction of Karabourounaki. This district grew up after the fire of 1890 and was quickly inhabited by the upper classes, who built elaborate luxurious residences that I V. Kolonas presented.

ABSTRACTS

Vasilis Kolonas: “The new Town is beautiful”. Iconography of the Hamidiyedistrict 
in Thessaloniki (1885-1912)

“The only town which can compare with Constantinople is Salonica”, notes in 1908 Sir Charles Elliot, secretary in the British Embassy: “Though it has never been the Imperial residence, its long and eventful history, Its polyglot and cosmopolitan population and the strong European and non-Turkish influence to which it is continually subjected are all points of resemblance to the greater city”.During the years 1885-1912, a new neighbourhood was being created outside the southeastern walls of Thessaloniki. In Campagnes or Hamidiye, as it was its official name, the driving force was the need to develop a primarily residential district to meet new and higher standards, and the settlement of a newly-emerging and soon-to-be dominant middle class. In contrast to the pattern within the walls of the old city, in the new suburb the residents did not settle in discrete ethno-religious communities. The choice of address was based on criteria of a purely financial or social nature. The status attached to a home in the new suburb was a major factor in the choice of residence. Eclecticism, the “international style” of the late nineteenth century, through its various morphological versions, would provide owners and architects the opportunity to make residential architecture significant and establishes Campagnes/Hamidiye district as the most European part of the city.

Rena Molho: "The Memoirs of Dr. Meir Yoel": An Autobiographical Account on Social Change in Ottoman Salonica at the Turn of the 20th Century

At the turn of the 20th century, the social structures and social relations of Salonika's Sephardim were challenged by modernity. Individuals and collectivities could no longer rely on traditional knowledge and experience. The autobiography of Dr. Meir Yoel, published in the Judeo-Spanish daily newspaper La Accion between April and May 1938, is a suitable source for understanding the undergoing changes that occurred in both private and public life. It explores this changing reality in different sectors such as community, social and educational politics, work, family, health, and, especially, medical practice. The author had studied in Istanbul and Paris before he returned in his hometown as an accomplished gynaecologist. He was therefore in a position to make the necessary comparisons between past and present practices. His choice in writing his autobiography in Judeospanish allows us, but mostly his contemporaries as newspaper readers, to follow the transitional process in the modernisation of  Salonika’s Jewish society.