Bodossaki Lectures on Demand
ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ

Ποιος φοβάται τη Μεταπολίτευση;

Λιάκος Αντώνης, Τσουκαλάς Κωνσταντίνος, Αλιβιζάτος Νίκος, Νικολακόπουλος Ηλίας, Μοσχονάς Γεράσιμος, Σεβαστάκης Νικόλας, Αθανασίου Αθηνά

16 Δεκεμβρίου 2012

ΟΜΙΛΙΕΣ
EXIT FULL SCREEN
ΔΙΑΡΚΕΙΑ 96:11 ΠΡΟΒΟΛΕΣ 5467

Με αυτή τη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, στην οποία συμμετέχουν διακεκριμένοι ιστορικοί και πολιτικοί επιστήμονες, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του τριήμερου Συνεδρίου "Μεταπολίτευση: Από τη μετάβαση στη δημοκρατία στην οικονομική κρίση;" που οργάνωσε το περιοδικό Ιστορείν και συνεργασία με το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Βερολίνου και με την υποστήριξη του Ιδρύματος Friedrich Ebert, με τη συμμετοχή πολλών μελετητών από πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Όλες οι θεματικές ομιλίες του Συνεδρίου βιντεοσκοπήθηκαν και αναρτώνται στο Blod.

Σχετικά με την προβληματική του Συνεδρίου, οι οργανωτές σημειώνουν:

«Μέχρι πρόσφατα, η Μεταπολίτευση θεωρούνταν μια επιτυχημένη περίπτωση οικοδόμησης ενός άρτιου δημοκρατικού συστήματος. Σύμφωνα με αυτή την οπτική, η μετάβαση από την δικτατορία στη δημοκρατία έγινε με άψογο τρόπο και η περίοδος που ακολούθησε αποτέλεσε την εποχή πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών κατακτήσεων που προοιώνιζαν ένα καλύτερο μέλλον (εκδημοκρατισμός, αναδιανεμητικές πολιτικές, οικοδόμηση κράτους πρόνοιας, διεύρυνση των μεσαίων στρωμάτων, άνοδος του βιοτικού επιπέδου). Με την εκδήλωση όμως της οικονομικής κρίσης, κυριάρχησε στη δημόσια σφαίρα ένας λόγος σύμφωνα με τον οποίο η «κουλτούρα» της Μεταπολίτευσης ευθύνεται για όλα τα κακώς κείμενα της ελληνικής κοινωνίας από το 1974 και μετά: τις πελατειακές σχέσεις, τη συντεχνιακή οργάνωση του κράτους και της οικονομίας, τα φαινόμενα βίας, τη δημοσιονομική εκτροπή, τη διαφθορά, τον λαϊκισμό. Ορισμένες από αυτές τις κριτικές είχαν εμφανιστεί και νωρίτερα αλλά όχι με την ίδια ένταση. Πρόκειται για μια νέα ανάγνωση της πρόσφατης ιστορίας η οποία πριμοδοτεί τις αρνητικές κρίσεις, θέτοντας υπό καθολική αμφισβήτηση και όσα μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν επιτεύγματα.

Οι εξελίξεις αυτές επαναφέρουν στο προσκήνιο την ανάγκη της μελέτης της Μεταπολίτευσης, πέρα από τις στερεοτυπικές κριτικές και τις ηγεμονικές αφηγήσεις που προτείνει η παρούσα κρίση, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου αναστοχασμού για την πρόσφατη ιστορία μας. Καίρια είναι τα ερωτήματα που σχετίζονται με την χρονική οριοθέτηση της Μεταπολίτευσης, τις διαφορετικές εννοιολογήσεις της και τις εσωτερικές της τομές. Ήταν η Μεταπολίτευση μια πολιτειακή μεταβολή, μια μεταβατική περίοδος ή ένα ιστορικό πλαίσιο «μακράς διάρκειας»; Ποιά είναι η ιδρυτική στιγμή της, ποια τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της και πώς μπορούμε να κρίνουμε αν έχει επέλθει το (αενάως) φημολογούμενο τέλος της; Χαρακτηρίζεται η Μεταπολίτευση από πολιτική, οικονομική, κοινωνική ή πολιτισμική ομοιογένεια και εάν όχι, μήπως θα έπρεπε να εισάγουμε μια περισσότερο αναστοχαστική περιοδολόγηση; Τι συμπεράσματα θα προέκυπταν από μια ανάλυση που θα συνδύαζε τα κοινωνικο-οικονομικά μεγέθη με τις πολιτισμικές πρακτικές, τις συλλογικές συμπεριφορές αλλά και την ανάδυση νέων κοινωνικών υποκειμένων στην Ελλάδα των τελευταίων σαράντα χρόνων; Τι είδους συνέχειες και ασυνέχειες παρατηρούνται σε σχέση με το παρελθόν και ποιες είναι οι τομές; Πώς μπορούμε να φωτίσουμε τους μετασχηματισμούς του πολιτικού τοπίου από το 1980 και μετά αλλά και την αλληλεπίδραση μεταξύ κουλτούρας και πολιτικής; Τι ρόλο έπαιξαν στις ιστορικές εξελίξεις αλλά και πώς επιδρούν στη συγχρονία μας η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, τα μεταναστευτικά ρεύματα, οι μετασχηματισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η παγκοσμιοποίηση, οι αναδυόμενες οικονομίες; Τέλος, πώς μπορούμε να εντάξουμε το φαινόμενο της Μεταπολίτευσης σε ένα ευρύτερο πλαίσιο μεταβάσεων και μετασχηματισμών και να το εξετάσουμε σε σύγκριση με την διεθνή εμπειρία; 

Θεωρώντας ότι βρισκόμαστε στην αρχή μίας τέτοιας συζήτησης και θέλοντας να διευρύνουμε τον προβληματισμό της, οργανώσαμε το επιστημονικό συνέδριο με τον τίτλο “Μεταπολίτευση: Από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην οικονομική κρίση;” 

Λιάκος Αντώνης Ιστορικός - Ομότιμος Καθηγητής, ΕΚΠΑ

Ο Αντώνης Λιάκος είναι ιστορικός, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Γεννήθηκε στην Αθήνα (1947) και σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ. Φυλακίστηκε από το δικτατορικό καθεστώς από το 1969 έως το 1974. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Ιταλία και εκπόνησε διδακτορική διατριβή στη νεώτερη και σύγχρονη ιστορία στο ΑΠΘ, το 1984. Δίδαξε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ (1981-1990). Την περίοδο 1988-1989 ήταν Honorary Research Fellow στο Πανεπιστήμιο του Birmingham. Το 1990 εξελέγη αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και το 1994 εξελέγη τακτικός καθηγητής. Το 1995 ήταν Επισκέπτης καθηγητής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας, και στο Πανεπιστήμιο του Sydney στην Αυστραλία. Το 1996-1997 ήταν Visiting Research Fellow στο Πανεπιστήμιο του Princeton, ΗΠΑ. Το 2001, ήταν επισκέπτης καθηγητής στην Ecole Normale Superieure στο Παρίσι. Συμμετέχει στο Συμβούλιο του European Doctorate in Social History. Το 2006 ήταν επισκέπτης ερευνητής, για δεύτερη φορά, στο Princeton. Από το 2005 είναι μέλος του Board της International Commission for History and Τheory of Historiography και από το 2010 έως το 2015 διετέλεσε πρόεδρος. Διευθύνει το αγγλόφωνο ιστορικό ηλεκτρονικό περιοδικό Historein που εκδίδεται από το 1999.

Το ερευνητικό και συγγραφικό έργο του αφορά την νεώτερη και σύγχρονη ιστορία, ειδικότερα την ιστορία της συγκρότησης των εθνικών κρατών στην Ελλάδα και στην Ιταλία, την κοινωνική ιστορία και την ιστορία της ευρωπαϊκής ιστοριογραφίας. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει οκτώ βιβλία και πάνω από εξήντα μελέτες δημοσιευμένες σε ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά επιστημονικά περιοδικά και ειδικούς τόμους. Έχει διατελέσει μέλος της Εφορείας των Γενικών Αρχείων του Κράτους, της Επιτροπής Ιστορίας της Εθνικής Τράπεζας, του ΔΣ των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας και του Ιστορικού Αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών. Διηύθυνε εκδοτικές σειρές Ιστορίας στους εκδοτικούς οίκους "Γνώση", "Θεμέλιο", δραστηριότητα που συνεχίζει στις εκδόσεις "Νεφέλη". Τα τωρινά του ενδιαφέροντα αφορούν την ιστορία και τη θεωρία της ιστοριογραφίας και τη διερεύνηση της ιστορίας ως πολιτισμικής πρακτικής. Έλαβε μέρος στο ερευνητικό πρόγραμμα του European Science Foundation "National Histories in Europe (NHIST) and the Cleiohres CLIOHRES.net" (“Creating Links and Innovative Overviews for a New History Research Agenda for the Citizens of a Growing Europe”).

Έλαβε το κρατικό βραβείο δοκιμίου για το βιβλίο του Αποκάλυψη, Ουτοπία και η Ιστορία (2011) και αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (2019). Υπήρξε πρόεδρος της επιτροπής του Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία το 2015-16.

Ιστοσελίδα του Αντώνη Λιάκου

Τσουκαλάς Κωνσταντίνος Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών - Πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1937. Μετά τις σπουδές του στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές Φιλοσοφίας του Δικαίου και Κοινωνιολογίας στα Πανεπιστήμια Heidelberg, Μονάχου, Παρισιού και Yale. To 1974 ανακηρύσσεται Διδάκτορας Γραμμάτων και Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Παρισίων. Από το 1961 έως το 1968 ασκεί δικηγορία στην Αθήνα. Απασχολήθηκε ως ερευνητής στο Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών Αθηνών (1963-1967) και στο γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (1968). Υπήρξε καθηγητής κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Παρισίων και καθηγητής κοινωνιολογίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα από το 1981 έως το 1989 άσκησε καθήκοντα επιστημονικού Διευθυντή στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών. Το 1993 ορίζεται Πρόεδρος του Δ.Σ. του ΕΚΚΕ, θέση που διατηρεί έως το 1995. Έχει επίσης διατελέσει Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Κοινωνιολόγων, Μέλος του Ανωτάτου Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας, επισκέπτης Καθηγητής στα Πανεπιστήμια Παρισίων, Princeton, Νέας Υόρκης, της Πόλεως του Μεξικού, καθώς και στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, αρχηγός της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη Κορυφής του Ο.Η.Ε. για την Κοινωνική Ανάπτυξη (1994-1996). Είναι σήμερα Πρόεδρος του Δ.Σ. του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού. Στις βουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 ήταν επικεφαλής στο ψηφοδέλτιο επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ και εξελέγη βουλευτής.

Αλιβιζάτος Νίκος Ομότιμος Καθηγητής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ο Νίκος Κ. Αλιβιζάτος είναι Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών όπου, από το 1979 έως το 2016, δίδαξε Συνταγματικό Δίκαιο. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1949, κατάγεται όμως από την Κεφαλονιά και τη Χίο. Ως φοιτητής, από το 1968 έως το 1971 εργάστηκε ως δημοσιογράφος στο «Βήμα». Στα βιβλία του περιλαμβάνονται Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση. Όψεις της ελληνικής εμπειρίας (Θεμέλιο, 1983), Το Σύνταγμα και οι εχθροί του στη νεοελληνική ιστορία, 1800-2010 (Πόλις, 2011), Δύο βήματα μπρος, ένα πίσω. 8+1 πολυτάραχες δεκαετίες (Μεταίχμιο, 2020). Από το 1978, ασκεί ενεργό δικηγορία.

Νικολακόπουλος Ηλίας Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Αθηνών

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος (1947-2022) γεννήθηκε στην Αθήνα. Ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές σπουδές του στα μαθηματικά στην Αθήνα και την Λωζάννη (1965-1969) και στη συνέχεια έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι (Diplome d’ Etudes Approfondies - Θεωρία Πιθανοτήτων - Univ. Paris 6). Από το 1975 έως το 1966 εργάστηκε στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, με ειδικότερο αντικείμενο την εκλογική κοινωνιολογία και τις εμπειρικές έρευνες πολιτικής κουλτούρας (αρχικά ως επιστημονικός συνεργάτης και από το 1988 ως Κύριος Ερευνητής). Το 1984 υποστήριξε στο Α.Π.Θ. (Τμήμα Νομικής) τη διδακτορική του διατριβή με θέμα Κόμματα και βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα 1946-1964. Από το 1986 έως το 2014 δίδαξε στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών (αρχικά ως Λέκτορας και από το 2003 ως Καθηγητής) και διετέλεσε επί 8 χρόνια υπεύθυνος του Μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών «Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία». Από το 1984  δημοσίευσε επτά αυτοτελή έργα (τα δύο σε συνεργασία με άλλους), είχε την επιμέλεια έξι συλλογικών τόμων, ενώ τα δημοσιευμένα άρθρα του σε θέματα εκλογικής κοινωνιολογίας και πολιτικής ιστορίας ξεπερνούν τα 40. Είχε κατά καιρούς συνεργαστεί σε ερευνητικά προγράμματα με το Centre d’ Etudes de la Vie Politique Francaise (CEVIPOF) στο Παρίσι, με το CIS (Centro de Investigaciones Sociologicas) στην Μαδρίτη, καθώς και με τα Πανεπιστήμια Βουδαπέστης και Μαδρίτης (Universita Autonoma). Ήταν Πρόεδρος των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ).

Μοσχονάς Γεράσιμος Kαθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Ο Γεράσιμος Μοσχονάς, διδάκτορας (Doctorat d'Etat) του Πανεπιστημίου Paris II, είναι Καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Υπήρξε Επισκέπτης Ερευνητής στα Πανεπιστήμια Paris II (Απρίλιος 1992 - Οκτώβριος 1993), Yale (Φεβρουάριος - Μάιος 2005) και Princeton (Δεκέμβρης 2008 - Μάρτιος 2009). Εδίδαξε ως Επισκέπτης Καθηγητής στο Ινστιτούτο Ευρωπαϊκών Σπουδών του Ελεύθερου Πανεπιστήμιου Βρυξελλών (2006-2010), στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Montpellier1 (2006 και 2011) και ως προσκεκλημένος στο πλαίσιο της Έδρας Marcel Liebman (Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βρυξελλών) το 2013 (Φεβρουάριος) και το 1999 (Απρίλιος). Έχει δημοσιεύσει δύο βιβλία: In the Name of Social Democracy, The Great Transformation: 1945 to the Present, Verso, Λονδίνο-Νέα Υόρκη, 2002 και La Social-démocratie, de 1945 à nos jours, Montchrestien, Παρίσι, 1994. Η τρέχουσα έρευνα του αφορά την ιστορία της ευρωπαϊκής Αριστεράς, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα πολιτικά κόμματα, με έμφαση στα κόμματα της σοσιαλδημοκρατικής και ριζοσπαστικής Αριστεράς, την θεωρία του κομματικού φαινομένου όπως και την ελληνική κρίση χρέους.

Σεβαστάκης Νικόλας Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, ΑΠΘ

O Νικόλας Σεβαστάκης σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Ινστιτούτο Πολιτικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Lumières- Lyon II και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα με θέμα τη σκέψη του Heidegger από το Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Παντείου. Από το 1999 ως το 2006 δίδαξε πολιτική και κοινωνική φιλοσοφία στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και έκτοτε διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ με γνωστικό αντικείμενο τη «Σύγχρονη Πολιτική και Κοινωνική Φιλοσοφία». Ασχολείται ερευνητικά με ζητήματα θεωρίας και κριτικής της νεωτερικότητας καθώς και με προβλήματα αξιών και ιδεολογίας.

Στις κυριότερες δημοσιεύσεις του περιλαμβάνονται οι συλλογές δοκιμίων Η ψυχή και τα είδωλα (Κριτική, Αθήνα 1997), Προς τη ρομαντική κρίση (Έρασμος, Αθήνα 1998) και τα βιβλία Η αλχημεία της ευτυχίας (Πόλις, Αθήνα 2000), Κοινότοπη χώρα (Σαββάλας, Αθήνα 2004) και Φιλόξενος μηδενισμός. Σπουδή στον homo democraticus (Εστία, Aθήνα 2008). Δοκιμές και Αναγνώσεις. Πολιτική, φιλοσοφία, λογοτεχνία, εκδόσεις Opportuna, 2011 (μαζί με Γιάννη Σταυρακάκη), Λαϊκισμός, αντιλαϊκισμός και κρίση (Νεφέλη, Αθήνα 2012). Πρόσφατη αρθρογραφία: «Η διαλεκτική της Αμνησίας», Σύγχρονα Θέματα, τχ. 120, Ιούλιος 2013, «Θεωρία, κριτική, Αριστερά. Κάποιες σκέψεις», στον τόμο Θεωρία, λογοτεχνία, Αριστερά, εκδόσεις Ταξιδευτής, 2013, «Ο ελληνικός νεοναζισμός και η κρίσιμη καμπή», Σύγχρονα Θέματα, τχ. 121, Οκτώβριος 2013, «Υστερόγραφο. Σκέψεις για τη διακυβέρνηση και τους κινδύνους του παρόντος», Σύγχρονα Θέματα, τχ. 130-131, Δεκέμβριος 2015, «Να ξεχάσουμε τον ολοκληρωτισμό; Μεταξύ θεωρίας, μνήμης και ιστορίας», Νέο Πλανόδιον, τχ. 2, Καλοκαίρι 2014, «Ο φιλελευθερισμός, η ‘ριζική κριτική’ και τα πέπλα της κρίσης», Νέο Πλανόδιον, τχ. 3, Φθινόπωρο 2015, «Χρήμα-εμπόρευμα, λογοτεχνία και πολιτισμική κριτική. Κάποιες σκέψεις», στον τόμο Η λάμψη του χρήματος στη νεοελληνική λογοτεχνία. Από την Κρητική Αναγέννηση στον 21ο αιώνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 2016.

Αθανασίου Αθηνά Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η Αθηνά Αθανασίου είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Πήρε το διδακτορικό της δίπλωμα από το New School for Social Research της Νέας Υόρκης και έκανε μεταδιδακτορικές σπουδές στο Pembroke Center for Teaching and Research on Women του Πανεπιστημίου Brown των ΗΠΑ. Έργα της: Ζωή στο όριο: Δοκίμια για το σώμα, το φύλο και τη βιοπολιτική (Εκκρεμές, 2007), Φεμινιστική θεωρία και πολιτισμική κριτική (επιμ., νήσος, 2006), Rewriting Difference: Luce Irigaray and ‘the Greeks’ (συν-επιμ., SUNY Press, 2010), Βιοκοινωνικότητες: Θεωρήσεις στην ανθρωπολογία της υγείας (επιμ., νήσος, 2011), Judith Butler και Athena Athanasiou, Dispossession: The Performative in the Political (Polity, 2013).

Σχετικές ομιλίες