Έξω-αρχιτεκτονικές επιδράσεις στην αρχιτεκτονική: 11+1 ορόσημα στην πορεία προς το σημερινό μουσείο

Το αρχιτεκτονικό έργο παίρνει μεν μορφή από τον αρχιτέκτονα, εξαρτάται όμως σε μεγάλο βαθμό και από το ευρύτερο πολιτικοοικονομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ανατίθεται και σχεδιάζεται. Κατ’ εξοχήν κοινωνική τέχνη η αρχιτεκτονική, επηρεάζεται άμεσα από γεγονότα πέρα από τη θέληση των αρχιτεκτόνων. Εάν η διαπίστωση αυτή μπορεί να ισχύσει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό για όλα τα έργα, έχει ακόμα μεγαλύτερη αξία ειδικά για τον τομέα των δημοσίων έργων, στα οποία η επίδραση του ευρύτερου πλαισίου είναι απολύτως καθοριστική. Η επισήμανση αυτού του παράγοντα μπορεί να είναι ιδιαιτέρως αποκαλυπτική, καθώς φέρνει στο προσκήνιο αποφάσεις που δεν συνηθίζεται να συνδέονται ευθέως με το τελικό αποτέλεσμα, δείχνοντας με αυτό τον τρόπο το σύνθετο φαινόμενο της κοινωνικής παραγωγής της αρχιτεκτονικής.

Όταν πρόκειται για ένα μουσείο με ισχυρό εθνικό συμβολισμό και νόημα, οι ιδέες και οι αποφάσεις που έχουν σχηματιστεί με κοινωνικά κίνητρα εξασκούν, όπως είναι φυσικό, ακόμη μεγαλύτερη επιρροή. Το νέο Μουσείο της Ακρόπολης είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα μεμονωμένου κτηρίου που δείχνει πώς αποφάσεις οι οποίες εκ πρώτης όψεως δεν είχαν σχέση με την αρχιτεκτονική επέδρασαν αργότερα σ’ αυτήν είτε με επιλογές, είτε με αποκλεισμούς. Θα μπορούσαμε ως εκ τούτου να πούμε ότι το σημερινό κτήριο αποτελεί το αποτέλεσμα όχι μόνο του σχεδιασμού της συγκεκριμένης λύσης, αλλά και κάποιων επιλογών του παρελθόντος σε διάφορες χρονικές στιγμές. Γεγονότα που είχαν σχέση με αποφάσεις των τριών εξουσιών (νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής) έβαλαν την Ιστορία σε κίνηση, άνοιξαν κάποιους δρόμους κι έκλεισαν άλλους. Με άλλα λόγια, δημιούργησαν «ρήγματα» ανάμεσα στο πριν και το μετά.

Από τις εκατοντάδες κρίσιμες στιγμές της μακράς πορείας του μουσείου,η ομιλήτρια αναφέρεται σε ένδεκα, τις οποίες θεωρεί ως τις πιο καθοριστικές ως προς τη διάρκεια της επίδρασής τους στις μετέπειτα εξελίξεις, καθώς και μία που λειτούργησε στρατηγικά σε βάθος χρόνου με απόλυτη επιτυχία και προσδιόρισε ουσιαστικά την αρχιτεκτονική και τη μουσειολογική φυσιογνωμία του σημερινού μουσείου. Σκοπός της ομιλίας είναι η ανάδειξη αφ’ ενός της σχέσης ανάμεσα στα κοινωνικά φαινόμενα και τη δημόσια αρχιτεκτονική, και αφ’ ετέρου της πολυπλοκότητας που διέπει τον προγραμματισμό και σχεδιασμό ενός έργου με τέτοια σημασία για τη συλλογική ψυχή.