Το Ανατομικό Υπέροχο του Καθηγητή William Hunter: Σκληρές Μορφές Μίμησης και η Μαγική Γενεαλογία του Ρεαλισμού στον Δέκατο Όγδοο Αιώνα

Το ΣΤ΄ Συνέδριο Ιστορίας της Τέχνης, μια διοργάνωση της Εταιρείας Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης (ΕΕΙΤ), πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη (Κτήριο οδού Πειραιώς) από την Παρασκευή 22 έως και την Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2019.

Το φετινό συνέδριο, με θέμα Περίοδοι Κρίσης και Αλλαγές Παραδείγματος, εστίασε στην εννοιολόγηση των όρων «αλλαγή παραδείγματος» και «κρίση» και στους τρόπους με τους οποίους σχετίζονται διαφόρων ειδών κρίσεις με επιστημολογικές τομές ή γενικότερες μεταβολές στον τρόπο αντίληψης και ερμηνείας ιστορικών στιγμών, περιόδων και μοντέλων. Οι ανακοινώσεις του συνεδρίου επιχειρούν να διερευνήσουν τις σχέσεις αυτές μέσα από την εξέταση των καλλιτεχνικών πρακτικών, των θεσμών, του ιστορικού και κριτικού λόγου, όπως εκδηλώνονται σε διαφορετικές περιόδους της ιστορίας της τέχνης.

Στις τριήμερες εργασίες του ΣΤ´ Συνεδρίου παρουσιάστηκαν τριάντα οχτώ ανακοινώσεις από ιστορικούς τέχνης που ζουν στην Ελλάδα ή το εξωτερικό και εργάζονται σε όλα τα επίπεδα της ακαδημαϊκής έρευνας (καθηγητές πανεπιστημίου, υποψήφιοι διδάκτορες, ανεξάρτητοι ερευνητές, επιμελητές μουσείων κ.ά.). Το συνέδριο απευθύνεται όχι μόνο σε ένα ειδικό ακροατήριο, αλλά και σε ένα ευρύτερο κοινό που τα τελευταία χρόνια δείχνει αυξανόμενο ενδιαφέρον για την ιστορία της τέχνης στην Ελλάδα.

Ως κεντρική ομιλήτρια του ΣΤ΄ Συνεδρίου Ιστορίας της Τέχνης είχε προσκληθεί η καθηγήτρια Mechthild Fend (University College London), η οποία την Παρασκευή 22 Νοεμβρίου έδωσε διάλεξη με τίτλο Sickening Sights: Pathology and the Crises of the French Revolution (Αρρωστημένες όψεις: Παθολογία και οι κρίσεις της Γαλλικής Επανάστασης).

Το BLOD βιντεοσκόπησε και δημοσιεύει 2 συνεδρίες και την κεντρική ομιλία του συνεδρίου.

Άρης Σαραφιανός
επίκουρος καθηγητής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Το Ανατομικό Υπέροχο του καθηγητή William Hunter: Σκληρές μορφές μίμησης και η μαγική γενεαλογία του ρεαλισμού στον δέκατο όγδοο αιώνα
Ο William Hunter και η δραστηριότητά του ως Καθηγητής Ανατομίας της Βασιλικής Ακαδημίας των Τεχνών του Λονδίνου, ως συλλέκτης καλλιτεχνικών έργων και ως εργοδότης σημαντικών ζωγράφων της εποχής, έχει προσελκύσει εδώ και δεκαετίες το έντονο ενδιαφέρον τόσο των ιστορικών της τέχνης όσο και των ιστορικών της ιατρικής. Κυριότερες αιχμές αυτού του ενδιαφέροντος είναι οι διαλέξεις του στη Βασιλική Ακαδημία και το έργο του - σταθμός στην ιστορία της ανατομικής εικονογράφησης, The Anatomy of the Gravid Uterus (1774). Στην ανακοίνωση αυτή συσχετίζονται μεταξύ τους αυτές οι δύο δραστηριότητες του ανατόμου γιατρού τοποθετώντας τις ανατομικές του εικόνες στο εσωτερικό της βαθιάς σαγήνης του με τις αναδυόμενες δυνάμεις ενός ιδιαίτερου είδους υπερ-νατουραλισμού που για πρώτη φορά παρουσίασε ο ίδιος στις καλλιτεχνικές του διαλέξεις στη Βασιλική Ακαδημία. Αυτές οι εικόνες είναι το προϊόν μίας συλλογικής και σύνθετης εργασίας, η οποία απαίτησε τη σύγκλιση ποικίλων διεπιστημονικών και διεπαγγελματικών δεξιοτήτων μεταξύ γιατρών και καλλιτεχνών. Αξιοποιώντας μία σειρά από πηγές –γραπτά κριτικών με τους οποίους ο Hunter διατηρούσε στενές επαφές, όπως ο Denis Diderot και ο Edmund Burke, έργα ζωγράφων που συνέλεγε, όπως του Chardin, και δημοσιευμένα κείμενα καλλιτεχνών που απασχόλησε στον άτλαντα, όπως ο Jan van Rymsdyk– η ανακοίνωση αυτή αναδεικνύει τον ρόλο του εγχειρήματος Hunter στη γένεση ενός νέου είδους κριτικού ρεαλισμού. Οι ακραίες, αντι-ακαδημαϊκές και επιστημονικά αιρετικές φιλοδοξίες του ρεαλισμού αυτού συνοψίζονται στο αίτημα για αισθητηριακή και συγκινησιακή ενίσχυση των οπτικών διεγέρσεων όπως επίσης και για μία ενισχυμένη υλικότητα βλέμματος και εικόνων. Ταυτόχρονα τονίζεται η σημασία του ρεαλισμού αυτού ως εργαλείου κοινωνικής κριτικής, επαγγελματικών διεκδικήσεων και κοινωνικής ανοδικότητας για καλλιτέχνες και γιατρούς. Από το ανατομικό θέατρο στα καλλιτεχνικά αμφιθέατρα της Βασιλικής Ακαδημίας και από την παραγωγή επιστημονικών γνώσεων στην αναπαραγωγή αισθήσεων, συγκινήσεων και εικόνων, η ανακοίνωση αυτή αναδεικνύει το μικτό αλλά κοινό πολιτισμικό έδαφος πάνω στο οποίο διαμορφώθηκαν οι σύνθετες πραγματοκρατικές φιλοδοξίες του εγχειρήματος Hunter. Με αυτόν τον τρόπο παρουσιάζονται ξανά οι δυνατότητες που μπορεί να ανοίξει στην ιστορική ανάλυση των οπτικών εικόνων μια αυστηρή και ισοβαρής εμπλοκή με την ιστορία διαφορετικών κλάδων. Κάτι τέτοιο έχει φυσικά καταστεί εφικτό μόνον μέσα από την πρόσφατη διεπιστημονική ανακατάταξη της ιστορικής έρευνας στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Παρά τις τρέχουσες διακηρύξεις περί διεπιστημονικότητας, όμως, μία σύντομη ματιά στην υπάρχουσα βιβλιογραφία για το θέμα μπορεί εύκολα να καταδείξει ότι μία τέτοια παραγωγική προοπτική παραμένει ακόμη το ζητούμενο.