Herrero de Jaurequi Miguel
Γλώσσα
Αγγλική
Ημερομηνία
10/06/2011
Διάρκεια
26:18
Εκδήλωση
Η απεικόνιση του θείου με όχημα τον μύθο ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Ρώμη
Χώρος
Νέο Αμφιθέατρο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Διοργάνωση
Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας - Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Κατηγορία
Κλασικές σπουδές
Ετικέτες
πάπυρος του Δερβενίου, Ορφικά κείμενα, Αναξαγόρας, Δίας, Νους
Η εργασία αυτή ασχολείται με την απεικόνιση του θείου, όπως αποτυπώνεται,σε δύο διαφορετικά επίπεδα, στον Πάπυρο του Δερβενίου. Από τη μία πλευρά, υπάρχουν οι στίχοι του εξάμετρου ποιήματος που αποδίδεται στον Ορφέα (6ος – 5ος αιώνας π.Χ.), οι οποίοι παρουσιάζουν κάποιες ενδιαφέρουσες θρησκευτικές απόψεις σχετικά με τα χαρακτηριστικά των θεών κατά την πρώτη περίοδο του Ορφισμού. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει ο σχολιασμός (4ος αιώνας π.Χ.), στον οποίο διακρίνονται ορισμένα χαρακτηριστικά ερμηνευτικής δραστηριότητας στα Ορφικά κείμενα.
Στο ποίημα, ανεξάρτητα από τις αποκλίνουσες ερμηνείες κάποιων αμφιλεγόμενων στίχων, είναι σαφές ότι στόχος του ποιητή είναι να αναδείξει τον Δία ως το μόνο κέντρο του θεϊκού κόσμου. Μέσω του μηχανισμού της κατάποσης του γενεσιουργού αιδοίου (είτε πρόκειται για τον θεό Πρωτόγονο είτε, πιο πιθανόν, για τον φαλλό του Ουρανού), ο Δίας, ο τελευταίος θεός στην παραδοσιακή αλυσίδα της διαδοχής, γίνεται ο πρώτος, ο άρχοντας / η αρχή του σύμπαντος και όλων των θεών. Ακόμα και οι πρόγονοί του γίνονται τώρα απόγονοί του, λόγω της ριζικής επανερμηνείας των θεογονικών εικόνων που επιχειρεί το Ορφικό ποίημα. Η παραδοσιακή ιστορία για την κατάκτηση της εξουσίας στον Όλυμπο μετατρέπεται τώρα σε μια γρήγορη διαδοχή βημάτων προς την πρωτοκαθεδρία του Δία σε θεολογικό, κοσμολογικό και οντολογικό επίπεδο.
Ο σχολιασμός του ποιήματος είναι γραμμένος από έναν προσωκρατικό στοχαστή, ο οποίο ακολουθεί στενά τα κοσμολογικά μοντέλα του Αναξαγόρα. Στην εξήγησή του, τα διάφορα στάδια της διαδοχής του θρόνου του Ολύμπου είναι διαφορετικές φάσεις στη διαδικασία προς την κοσμική τάξη όπως αυτή είναι τώρα, μέσω του συνδυασμού των μορίων σύμφωνα με το σχεδιασμό του Νου. Έτσι όλοι οι θεοί που αναφέρονται από τον ποιητή είναι διαφορετικοί τρόποι ονομασίας του Νου, σύμφωνα με την αρχέγονη δραστηριότητα όπου ο Νους αναλαμβάνει σε κάθε φάση της τακτοποίησης (ordering) του σύμπαντος. Αυτός ο Νους απεικονίζεται από τον σχολιαστή σαν να έχει θεία φύση. Οι διάφοροι θεοί είναι απλώς λατρευτικά και ποιητικά ονόματα που δέχεται ο Νους από τους ανθρώπους.
Αν και φαίνεται να υπάρχει μεγάλη διαφορά, σε τελική ανάλυση δεν υπάρχει και τόσο μεγάλη απόκλιση μεταξύ της απεικόνισης του θείου στο ποίημα και στο σχολιασμό. Ο σχολιαστής συνεχίζει την πορεία που διαγράφεται από τον ποιητή, αλλά είναι σε θέση να προχωρήσει παραπέρα γιατί εγκαταλείπει το παραδοσιακό θεογονικό μοντέλο και υιοθετεί στον πεζό λόγο μια συστηματική ερμηνεία. Εάν στο ποίημα όλοι οι θεοί είναι τελικά ο Δίας, για τον σχολιαστή όλοι οι θεοί, συμπεριλαμβανομένου και του Δία, είναι απλώς ονόματα για το μόνο αληθινό θεϊκό ον, τον Νου. Οι ιδιότητες του μη-ανθρωπόμορφου, ευφυούς δημιουργού αλλά και μιας μοναδικής κοσμολογικής αρχής, που αποδίδει ο σχολιαστής στον Νου, χαρακτηρίζουν ήδη τον Δία του ορφικού ποιήματος.
Ο Miguel Herrero de Jáuregui (Μαδρίτη 1978) είναι βοηθός καθηγητής Ελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης. Κατέχει δύο διδακτορικά πτυχία στις Κλασικές σπουδές (Μαδρίτη 2005) και στην Ιστορία των Θρησκειών (Bologna 2008). Συνέχισε την ερευνητική του δραστηριότητα στο Max-Planck Institut für Europaïsche Rechtsgeschichte στη Φρανκφούρτη, καθώς και στα Πανεπιστήμιο του Harvard, Oxford (Christ Church), Zurich και Bologna. Έχει γράψει το βιβλίο Orphism and Christianity in Late Antiquity (2010) αλλά και πολλά άρθρα σχετικά με την Ελληνική λογοτεχνία και θρησκεία, και την υποδοχή του ελληνικού πολιτισμού από τους Χριστιανούς απολογητές. Αυτή την εποχή ετοιμάζει έναν σχολιασμό για το έργο "Προτρεπτικός προς Έλληνας" το οποίο έγραψε ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, καθώς και ένα βιβλίο για την ελληνική θρησκευτική ποίηση.
Επιλεγμένες δημοσιεύσεις
- Orphism and Christianity in Late Antiquity, De Gruyter, Berlin-New York, 2010.
- “Priam’s Catabasis: Traces of the Epic Journey to Hades in Iliad 24”, Transactions of the American Philological Association 141.1 (2011), 37-68.
- “Dialogues of Immortality from Homer to the Gold Leaves”, in R. G. Edmonds (ed.), The Orphic Gold Tablets and Greek Religion: Further along the Path, Cambridge, Cambridge University Press 2011, 265-284.
- “Orphic God(s): Theogonies and Hymns as Roads for Monotheism”, in S. Mitchell / P. Van Nuffelen (eds.) Monotheism between Pagans and Christians in Late Antiquity, Leuven, Peeters, 2010, 77-100.
- “Themis at Eleusis: Clement of Alexandria Protrepticus. 2.25”, CQ 59.1 (2009), 270-274 (con R. Gagné).
- “Tradición órfica y tradición homerica”, “Orfismo en Roma”, “Orfismo y cristianismo”, “El orfismo, el genos y la polis”, en A. Bernabé / F. Casadesús (eds.), Orfeo y la tradición órfica: un reencuentro, Madrid 2008.
- "¿A quién dirige Gregorio de Nazianzo su crítica de la reencarnación (De anima 22-52)?”, Adamantius 13 (2007), 231-247.
- “Las fuentes de Clem. Alex. Protr. 2.12-22: un tratado sobre los misterios y una teogonía órfica”, Emerita 75.1 (2007), 19-50.
- “L’étymologie de Mésatis et le festin inachevé des Titans”, RHR 223 (2006.4), 389-416.
- “La conversión como metáfora espacial: una propuesta de aproximación cognitiva al cambio cultural de la antigüedad tardía”, Ilu 10 (2005), 63-84.
- “Le pluriel de dédain dans la reflexion religieuse des présocratiques”, RPhA 24.2 (2005), 55-74.
